انطباق زمانی شکل‌گیری یوان دیجیتال و ممنوعیت یا سرکوب ارزهای دیجیتال در چین که با خروج بازیگران این صنعت و سرمایه همراه بود، در حالی اتفاق افتاد که امروزه و پس از سال‌ها یوان دیجیتال حداقل‌های مورد انتظار را پاس نکرده و در مقابل، حجم بازار زیرزمینی رمزارزها به صورت فزاینده‌ای افزایش پیدا کرده است.

تامین نیازهای روزمره تا جرایم مالی طیفی را تشکیل می‌دهند که بازیگر اصلی آنها پول است. اما شکل‌گیری پول‌های خصوصی مانند بیت‌کوین یا ظهور آن در سوپر اپلیکیشنی مانند تلگرام باعث شده حجم وحشتناک جرایم مالی با استفاده از پول فیات به حاشیه رود و در مقابل رمزارزها به عنوان تسهیل کننده مبادلات غیرقانونی معرفی شوند.

سیاست‌گذاری پولی، تحریک تقاضا، نرخ بهره یا ایجاد نقدینگی تنها برخی از ابزارهای بانک‌های مرکزی است. ابزارهایی که عملا هرآنچه که برای سیاستگذاری پولی یک کشور نیاز است را در اختیار یک نهاد متمرکز قرار می‌دهد و با اضافه کردن یک فایروال بزرگ به این قاعده، به مختصات بانک مرکزی چین می‌رسیم.

در این میان با کوچک‌تر شدن زمین بازی ارزهای فیات مانند یوان به واسطه تحریم‌ها، شبکه‌های گسترده زیرزمینی برای پول‌شویی در چین شکل گرفته‌اند که زمینه جرایم گسترده‌ای را فراهم کرده‌اند. شبکه‌ای متشکل از بانک‌ها و موسسات مالی که زیر نظر حاکمیت فعالیت دارند.

از طرفی ارزهای دیجیتال با بهانه تامین مالی تروریسم، فرار سرمایه و کلاهبرداری سال‌هاست در چین ممنوع اعلام شده‌اند. با این حال ناکارآمدی سیستم مالی به جایی رسیده است که چینی‌ها از همین شبکه‌های زیرزمینی برای انتقال سرمایه خود به بیرون و دور زدن سقف ۵۰ هزار دلاری سالانه خرید ارزهای خارجی استفاده می‌کنند.

باوجود جنجال رسانه‌ای چین برای ممنوع اعلام کردن ارزهای دیجیتال، گزارش‌ها از افزایش اقبال شهروندان به سرمایه‌گذاری در این حوزه خبر می‌دهند. براساس گزارش چین‌آنالیسیس حجم تجارت همتا به همتا در چین به رتبه ۱۳ جهانی در سال ۲۰۲۳ رسیده است. البته حاکمیت هم با واریز حقوق، ایردراپ‌های دولتی، پذیرش گسترده در خدمات عمومی و انواع قرعه‌کشی‌ها سعی در تشویق مردم به استفاده از یوان دیجیتال دارد. همچنین ارزهای دیجیتال مانند تتر امروزه نقش کلیدی در تعاملات مالی میان چین و دیگر کشورهای تحریم شده مانند روسیه را بازی می‌کنند.

ماهی‌گیری در آب گل‌آلود
به گزارش world economic forum در اواخر سپتامبر ۲۰۲۱ بانک خلق چین (PBOC) با اشاره به خطر فزاینده برای سیستم مالی چین به دلیل ماهیت سوداگرانه تسهیل جرایم مالی، تراکنش‌های ارزدیجیتال را ممنوع اعلام کرده است.

خروج بازیگران قدیمی مانند صرافی BTCC از جمله اولین اقدامتی بود که بازار بزرگ چین با آن مواجه شد. کوین‌دسک در گزارشی اعلام کرد Huobi، BitMart، Feixiaohao، Biki، GreatFire فعالیت خود را متوقف کردند. پلتفرم تحلیلی TradingView از دسترس خارج شد و وب‌سایت‌های مرتبط با داده‌های کریپتویی مانند CoinGecko و CoinMarketCap هم مسدود شدند. البته ماینرها هم از این وضعیت بی‌نصیب نماندند و مورد برخورد قرار گرفتند که در نهایت موجب خروج سرمایه این بخش از چین شد.

هرچند خروج بازیگران به معنی تمام شدن فعالیت تبادل نبود و تنها زمین بازی برای برخی فراهم‌تر شد. برای مثال امروزه در چین صرافی‌هایی فعال هستند که با کلاهبرداری سعی دارند حاشیه سود خود را افزایش دهند. صرافی ال‌بانک در جریان عرضه توکن داگز پیش‌از اعلام رسمی تیم توسعه دهنده از آغاز خرید و فروش این توکن خبر داد که درنهایت با کلاهبرداری دارایی کاربران را بالا کشید.

همچنین به نظر می‌رسد این صرافی به راحتی در ایران هم فعالیت می‌کند. چند روز پیش امیرحسین مردانی مدیرعامل بیت‌پین در توییتی به ارسال انبوه پیامک توسط صرافی چینی ال‌بانک در ایران اشاره کرد و پرسید چگونه این صرافی‌ها توانسته‌اند به دیتابیس شماره همراه کاربران ایرانی دسترسی پیدا کنند؟

رشد انفجاری ارزهای دیجیتال در چین در مواجهه با رکود بازار سرمایه و سرکوب آزادی‌های مالی اجتناب‌ناپذیر بود. سال ۲۰۲۱ رگولاتورهای چینی به اتفاق ممنوعیت ارزهای دیجیتال را اعلام کردند و صحنه‌های عجیبی در برخورد با استخراج‌کنندگان و افرادی که تجارت ارزدیجیتال انجام می‌دادند به ثبت رسید. البته در مقابل ارزدیجیتال بانک مرکزی چین از جایگاه ویژه‌‌ای برخوردار است.

بانک مرکزی این کشور به عنوان یک نهاد انحصاری شناخته می‌شود. جایی که چاپگر پول می‌تواند موجودیت دهک‌های جامعه را زیرسوال ببرد و با در اختیار قرار دادن پول قدرتمند به برخی افراد، رقابت را بی‌معنی کند. البته یک روی دیگر این انحصار سرکوب، هرگونه آزادی مالی و بیان است. مسدودسازی حساب شهروندان در زمان بحران‌ها و اعتراض از جمله مهم‌ترین ابزارهای سرکوب است که با جدیت در چین دنبال می‌شود. اما با گذر از پرداخت‌های فیزیکی و کاهش حریم‌خصوصی به واسطه انحصار در پرداخت آنلاین، چین با عرضه ارزدیجیتال بانک مرکزی کنترل مالی خود را افزایش می‌دهد.

در حالی که اقداماتی مانند ممنوعیت ارزهای دیجیتال چین را در راستای افزایش امنیت مالی نشان می‌دهد، گزارش‌های متعددی از پول‌شویی گسترده در چین منتشر می‌شود که نشان می‌دهد با استفاده از بانک‌ها و موسسات مالی کوچک امکان پول‌شویی و جرایم مالی در سطح بسیار وسیعی فراهم شده است.

ارزدیجیتال ممنوعه راه دور زدن تحریم
با افزایش فشار تحریم‌ها، تجارت چین با کشوری مانند روسیه هم پیچیده شده است. رویترز در گزارش اعلام می‌کند شرکت صادرات و واردات Qifa از چین برای پرداخت‌های فرامرزی خود دست به دامن تتر شده است. در حالی این اتفاق می‌افتد که شعبه هنگ‌کنگ بانک روسی VBT که در انجام معاملات نقش داشته در به‌روزرسانی تحریم‌های OFAC به لیست تحریم‌ها اضافه شده است.

از طرفی روسیه هم درحال تدوین قوانین برای استفاده از ارزهای دیجیتال در پرداخت‌های بین‌المللی است. همچینن نشریه محلی کومرسانت اعلام کرده روسیه برنامه‌ریزی‌هایی برای راه‌اندازی پلتفرم‌های مبادلات رمزارزی و استیبل‌کوین‌های خودش را دارد که شامل یوان چین و ارزهای بریکس می‌شوند.

به این ترتیب یوان در کنار روبل روی یک شبکه بلاک‌چینی می‌تواند ابزاری برای دور زدن تحریم‌ها و بهبود تعاملات مالی کمک کننده باشد. هرچند در این شبکه‌ها برخلاف شبکه‌های بلاک‌چینی عمومی امکان رصد و پیگیری تراکنش‌ها برای عموم وجود ندارد و عملا باید به داده‌های منتشر شده از آنها اکتفا کرد.

رمزارزها برای پوشش یا غیرقابل سرکوب؟
رویترز در گزارشی اعلام می‌کند دسترسی به بیت‌کوین در چین سخت نیست. کاربران می‌توانند همچنان از پلتفرم‌هایی مانند OKX و Binance به صورت غیررسمی خدمات دریافت کنند. این خدمات با استفاده از پلتفرم‌های فین‌تک محبوب در چین مانند Alipay Ant Group و WeChat Pay Tencent و تبدیل یوان به استیبل‌کوین انجام می‌شود.

در این گزارش اشاره شده خرید و فروش رمزارزها به کسب‌وکارهای کوچک خیابانی و بدون احراز هویت رسیده است که برای خریدهای خرد مناسب هستند. در وضعیتی که سرکوب بازار املاک دارایی خانواده‌ها را تحت تاثیر قرار داده و چندین سال است که بازار سهام در رکود به سر می‌برد، ترجیح کاربران به سرمایه‌گذاری در ارزهای دیجیتال سوق پیدا کرده است. نقطه‌ای که محدودیت‌ها شدید می‌شوند اما تجارت همتا به همتا در کنار بنگاه‌های اقتصادی کوچک تبادل را در یک فضای خاکستری فراهم کرده‌اند.

اما حجم این بازار به گزارش چین آنالیسیس در بازه زمانی ژوئیه ۲۰۲۲ تا ژوئن ۲۰۲۳ حدود ۹۰ میلیارد دلار اعلام می‌شود و رتبه جهانی تجارت همتا به همتا در چین از ۱۴۴ در سال ۲۰۲۲ به رتبه ۱۳ در ۲۰۲۳ رسیده است.

در حقیقت ارزهای دیجیتال در چین نه تنها ممنوع نیستند بلکه با روی کار آمدن پلتفرم‌های تبادلی روی تلگرام و وی‌چت تبادل دیگر محدود به صرافی‌ها نیست و به صورت همتا به همتا میان کاربران هم رواج دارد.

ارزدیجیتال بانک مرکزی پرسر و صدا اما نامحبوب
افزایش بی سروصدای استفاده از ارزهای دیجیتال درحالی اتفاق می‌افتد که پروژه ارزدیجیتال بانک مرکزی چین یا یوان دیجیتال سال‌هاست فعالیت خود را آغاز کرده. در سال ۲۰۱۳ سرکوب ارزهای دیجیتال آغاز، ۲۰۱۷ عرضه اولیه توکن‌ها (ICO) ممنوع و در نهایت در سال ۲۰۲۱ با امضای ۱۰ رگولاتور ممنوعیت این حوزه اعلام شد. در حقیقت پشت چهره رسانه‌ای حکومت که نشان دهنده ممنوعیت می‌شود، تجارت ارزهای دیجیتال عملا ممنوع نیست و همچنان رواج دارد. البته با رویکردی متفاوت که در راستای حمایت از ارزدیجیتال بانک مرکزی باشد. رویکردی با تحمیل ریسک به کاربر نهایی فرصت دور زدن تحریم‌ها را هم فراهم می‌کند.

فوربس در گزارشی به وضعیت فعلی یوان دیجیتال اشاره می‌کند. باوجود عرضه در ۲۹ شهر به صورت آزمایشی، یوان دیجیتال چندان محبوب نیست. یوان دیجیتال در نیمه اول سال ۲۵۰ میلیون دلار حجم تراکنش را به ثبت رسانده است که حدود ۰.۱۶ حجم پولی چین را شامل می‌شود. در این در حالی است که حجم اقتصاد دیجیتال در چین بالای ۴۰ درصد است و تراکنش‌های مردم با استفاده از Alipay و WeChat Pay معمولا پردازش می‌شوند.

به این ترتیب به نظر می‌رسد رویکرد چین برای ارزهای دیجیتال در رسانه‌ها ممنوعیت برای جلوگیری از فرارسرمایه، تامین مالی تروریسم و کلاهبرداری عنوان می‌شود اما در مقابل سطحی از عمومی بودن فعالیت ارزهای دیجیتال وجود دارد که می‌تواند به عنوان پوششی برای دیگر فعالیت‌ها استفاده شود.