کارشناسان چالش‌های فعالیت مراکز داده کشور را در تحریم‌ها، کمبود تجهیزات و قطع برق در سال‌های اخیر می‌‌دانند؛ اما به اعتقاد آنها، فیلترینگ چالش اصلی این مراکز است و زمانی که فیلترینگ رفع شود بار اصلی ترافیک شبکه برداشته می‌شود و تاثیر قطع برق در ایجاد اختلال در عملکرد دیتاسنترها با کاهش قابل توجهی مواجه خواهد شد.

تقریبا دو ماه از فعالیت دولت چهاردهم می‌گذرد و وعده رفع فوری فیلترینگ همچنان در مرحله پیگیری و برنامه‌ریزی باقی مانده است. با این حال تداوم فیلترینگ گسترده باعث شده تا علاوه بر مردم و کسب‌وکارها، تبعات منفی تحریم‌ها، کمبود تجهیزات، مهاجرت نیروی انسانی متخصص و قطعی برق در ماه‌های اخیر برای مراکز داده و ارائه‌دهندگان خدمات اینترنت نیز تشدید شود.

در تایید این موضوع، فعالان از اختلال در خدمات برخی دیتاسنترها در روزهای اخیر می‌گویند و به‌گفته آنها دلیل این اختلال‌ها قطعی برق و نبود تجهیزات مورد نیاز بوده است. این در حالی است که به اعتقاد یک کارشناس، بیش از ۹۰ درصد مشکلات شبکه اینترنت و امنیت سایبری کشور به فیلترینگ برمی‌گردد و با رفع فوری فیلترینگ، حتی قطع برق و نبود یا کمبود تجهیزات نمی‌تواند تاثیر قابل‌ملاحظه‌ای بر عملکرد مراکز داده بگذارد.

سهم قطع برق در اختلال‌های اینترنت

با اجرای فیلترینگ گسترده در دو سال اخیر علاوه بر تشدید و تکرار اختلال‌ها‌ و محدودیت‌ها در شبکه اینترنت، هر چند وقت یکبار قطعی برق و نبود یا کمبود تجهیزات در مراکز داده نیز این چالش‌ها را بیشتر از قبل می‌کند. هر بار دلیل اصلی اختلال و قطعی پیام‌رسان‌های بومی، قطع برق و اختلال دیتاسنترها اعلام می‌شود. در همین سال جاری از تعطیلات ابتدای سال پیام‌رسان‌های بله و ایتا با اختلال مواجه شدند و مسوولان وعده راه‌اندازی دیتاسنتر جدید را برای این پیام‌رسان‌ها دادند. این در حالی است که اختلال‌ها در سال‌های اخیر فقط به پیام‌رسان‌ها اختصاص نداشته؛ بلکه در فروردین ماه سال جاری برق برج میلاد قطع شد. ماجرا از این قرار بود که عدم تامین برق در مسیرهای انتقال برق برج میلاد باعث قطعی برق در برج شده و این مساله برای دیتاسنتر یکی از شرکت‌های تامین‌کننده اینترنت کشور نیز ایجاد اختلال کرد.

در ماه‌های اخیر نیز برخی از فعالان از اختلال در خدمات برخی دیتاسنترها می‌گویند و به گفته آنها دلیل این اختلال‌ها قطعی برق و نبود تجهیزات مورد نیاز بوده است.

یک کارشناس شبکه چند وب‌سایت خبری از اختلال در یک مرکز داده طی هفته‌های اخیر خبر می‌دهد و در این رابطه می‌گوید: «در یک هفته اخیر طی هشت ساعت با اختلال مواجه شدیم و برخی از منابع، دلیل آن را خارج‌شدن یک قطعه مرکزی از مدار اعلام می‌کنند. این در حالی است که اگر قطعه مشابه آن موجود بود و اتوماتیک وارد شبکه می‌شد، اختلال محسوس نبود.»

او در ادامه صحبت‌های خود از نبود و ضعف شفافیت، پشتیبانی، اطلاع‌رسانی و نسخه پشتیبان تجهیزات و قطعات انتقاد می‌کند و در این رابطه توضیح می‌دهد: «در ابتدا لازم است تا مسوولان در تمامی مراکز داده استانداردهای زیرساختی و تجهیزاتی را پیاده کنند. علاوه بر این، اگر مراکز به ما از پیش اطلاع می‌دادند و می‌گفتند که در یک بازه زمانی اختلال وجود دارد، طبیعتا کارشناسان ما هم آمادگی لازم را داشتند و راهکاری برای حل چالش پیدا می‌کردند، اما متاسفانه اطلاع‌رسانی و پشتیبانی از سمت دیتاسنترها انجام نشد.» همچنین این کارشناس معتقد است که تجمیع خطوط ارائه‌دهندگان خدمات اینترنت در شرکت زیرساخت یا یک نقطه چالش‌آفرین خواهد بود و باید این موضوع رفع شود؛ زیرا زمانی که زیرساخت با مشکل مواجه شود، کل شبکه را درگیر خواهد کرد.

فیلترینگ و تشدید اثر قطع برق

در حالی که فعالان، قطع برق و کمبود تجهیزات مورد نیاز در عملکرد مراکز داده را تاثیرگذار می‌دانند، اما نمی‌توان از تبعات منفی فیلترینگ بر امنیت و ترافیک شبکه غافل شد؛ تا جایی که فیلترینگ همچنان بزرگ‌ترین و مهم‌ترین چالش شبکه اینترنت و امنیت سایبری کشور است. یک کارشناس نیز در همین رابطه توضیح می‌دهد که همچنان برای پشتیبانی کل ترافیک شبکه کشور سخت‌افزار نداریم و ترافیک‌های عادی برای مقاصد فیلتر شده و فیلتر نشده هم اختلال ایجاد کرده و کیفیت خدمات دریافتی کاربران به‌شدت کاهش یافته است.

سعید سوزنگر، کارشناس شبکه نیز این اظهارات را تایید می‌کند و معتقد است: «با فیلترینگ گسترده یک بار اضافه و سنگینی به شبکه برای ایجاد اختلال در فعالیت فیلترشکن‌ها تحمیل شده است که فقط مردم و کسب‌وکارها در این بازی دو سر باخت متضرر می‌شوند. البته کسب‌وکارها نیز برای ارائه خدمات در این شبکه آلوده مجبور به کاهش پروتکل‌های امنیتی می‌شوند.» او در ادامه صحبت‌های خود تاثیر قطع برق در عملکرد دیتاسنترها را مقطعی می‌داند و به اعتقاد این کارشناس، بخش عمده اختلال‌ها در عملکرد مراکز داده به مبارزه بیهوده و بی‌اثر با وی‌پی‌ان‌ها برمی‌گردد که به تحمیل ترافیک برای شبکه و ایجاد اختلال‌ در پروتکل‌های امنیتی منتهی شده است.

سوزنگر در بخش دیگری از صحبت‌های خود با اینکه تاثیر قطع برق یا از دسترس خارج شدن یک قطعه و سوئیچ مرکزی را در ایجاد اختلال برای دیتاسنترها تاثیرگذار می‌داند، اما معتقد است که با فیلترینگ گسترده ضریب تاثیر این متغیرها بیشتر می‌شود و اگر فیلترینگ فوری رفع شود، بالای ۹۰ درصد مشکلات شبکه اینترنت و امنیت سایبری کشور رفع خواهد شد. او با بیان این مطلب توضیح می‌دهد: «علاوه بر این با رفع فیلترینگ، کسب‌وکارها نیز ابزارهای مورد نیاز برای ارتقای امنیت سرویس‌ها را پیاده می‌کنند و سر بار شبکه اینترنت ۱۰۰ درصد کاهش می‌یابد و شبکه نفس می‌کشد.» سوزنگر در پایان صحبت‌های خود تاکید می‌کند که مسوولان باید بدانند با افزایش مراکز داده نمی‌توانند مشکلات اختلال و کیفیت اینترنت را رفع کنند؛ بلکه باید بر افزایش ارتباطات بین‌المللی و پهنای باند خارجی اینترنت تمرکز کنند؛ زیرا در حال حاضر بیش از ظرفیت و مصرف فعلی ارتباط داخلی داریم.

علاوه بر رفع فوری فیلترینگ، تحریم‌ها و مهاجرت نیروی متخصص از چالش‌های جدی شبکه اینترنت کشور است. برخی فعالان این حوزه در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» با اشاره به این چالش‌ها توضیح می‌دهند: «به دلیل تحریم، کاربران باید از آی‌پی فیلترشکن‌ها استفاده کنند که در دو سال اخیر این آی‌پی‌ها شناسایی و آلوده شده‌اند. حتی فیلترینگ باعث شده تا کارشناسان برای دریافت اطلاعات و دانش جدید درباره حوزه خود به دلیل فیلترینگ یوتیوب با چالش مواجه شوند.» برخی دیگر از فعالان، فیلترینگ، مهاجرت نیروی انسانی متخصص و قطع برق در دو سال اخیر را از چالش‌های عمده شبکه اینترنت و مراکز داده می‌دانند. با این حال و در شرایطی که سلطه فیلترینگ بر شبکه اینترنت همچنان ادامه دارد و با آنکه دولت چهاردهم و در راس آن وزیر ارتباطات که بارها وعده رفع فیلترینگ را داده است در چند روز اخیر اما ستار هاشمی به‌طور غیرمستقیم گفته‌ است که رفع فیلترینگ دست آنها نیست و محور این کار شورای عالی فضای مجازی و مرکز ملی فضای مجازی است.

در مجموع، تقریبا دو ماه از فعالیت دولت چهاردهم می‌گذرد و وعده رفع فوری فیلترینگ همچنان در مرحله پیگیری و برنامه‌ریزی باقی مانده است. این در حالی است که کارشناسان رفع فیلترینگ را برای شبکه اینترنت کشور به‌مثابه نفس تازه تعبیر می‌کنند و به اعتقاد آنها بیش از ۹۰درصد مشکلات شبکه اینترنت و امنیت سایبری کشور با رفع فیلترینگ حل خواهد شد.