ایران به کشورهای صاحب فناوری ماهواره فضایی پیوست
به گزارش خبرنگار سرویس فناوری اطلاعات خبرگزاری کار ایران ( ایلنا )، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در یک حرکت مشترک و با هدف ایجاد فناوری ماهواره و نیروی انسانی متخصص در زمینه این فناوری در کشور، طرح ماهواره “مصباح” را به اجرا درآورد که بر اساس موافقتنامه این دو وزارت، مرکز تحقیقات مخابرات ایران و سازمان پژوهشهای علمی و صنعتی ایران، مسؤول اجرای مشترک طراحی، ساخت و پرتاب ماهواره “مصباح” در مدار ارتفاع پایین (LEO) جهت تحقق اهداف فوق شدند.
این گزارش حاکیاست، مرحله ساخت نمونه آزمایشگاهی ماهواره در خرداد ماه سال 1380 به پایان رسید و اقدامات برای انجام مراحل بعدی شامل ساخت نمونه مهندسی و نمونه فضایی آغاز شد.
هدف از اجرای این طرح، ایجاد زیر ساخت فناوری ساخت ماهوارههای کوچک، آموزش نیروی انسانی و کسب توانایی متخصصان و پژوهشگران کشور و نیز طراحی، ساخت و بهرهبرداری کاربردی از اولین ماهواره کمارتفاع ایرانی است.
شایان ذکر است طراح ماهواره “مصباح” برای دستیابی به فناوری فضایی، مأموریت انتقال دادهها میان ایستگاههای زمینی به صورت ذخیره و ارسال (STORE & FORWOARD) را انتخاب کرده که این طرح، شامل مراحل ساخت، آزمایش، پرتاب، استقرار در مدار و بهرهبرداری است.
این سامانه، شامل یک ماهواره با کاربرد مخابراتی، ذخیره و ارسال دیتا بوده و ارتفاع مدار آن، هزار کیلومتر است.
گفتنی است تعداد دور ماهواره در شبانهروز، 14 دور و طول مدت رؤیت ماهواره در شبانهروز، 45 دقیقه و وزن آن کمتر از هزارکیلوگرم است.
این گزارش حاکی است کنترل موقعیت غیرفعال با استفاده از بوم مغناطیسی بوده و کنترل حرارت نیز غیرفعال است.
طول عمر مفید ماهواره در مدار خود، حدود سه سال بوده و شبکه دارای ایستگاه مرکزی کنترل ترافیک شبکه، یک مجموعه کنترل زمینی و حداکثر هزار ترمینال مشترک است.
طبق این گزارش ناحیه سرویسدهی اصلی ماهواره مصباح در ایران است ولی در آمریکا و اروپا نیز قابلیت رؤیت و سرویسدهی وجود دارد.
پرتاب و استقرار در مدار به روش همراه (PIGGY BACK) انجام میشود.
وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در مراسم پردهبرداری از ماهواره مصباح1 گفت: هزینه اجرای پروژه مصباح1، یکصد میلیارد ریال برآورد شده و پیشبینی میشود در برنامه چهارم توسعه بهطور متوسط هر سال یک ماهواره به فضا پرتاب شود.
معتمدی که در جمع خبرنگاران سخن میگفت با اشاره به اینکه پروژه مصباح یکی از مهمترین پروژههای علمی و فناوری کشور محسوب میشود، گفت: صدها تکنولوژی پیشرفته در زمینه الکترونیک، رایانه، کنترل، مخابرات، مکانیک، متالوژی، فیزیک، علوم فضایی و غیره در ساخت ماهواره کوچک مصباح بهکار گرفته شده و با اجرای آن به کشورهای صاحب فناوری ماهواره فضایی پیوستهایم.
معتمدی در ادامه افزود: 95 درصد طراحی نمونه زمینی این ماهواره توسط دانش داخلی انجام و مورد تأیید متخصصان خارجی قرار گرفت و برای ساخت نمونه فضایی از تجربه شرکت ایتالیایی CGS استفاده کردیم.
وی با اشاره به اینکه هزینه اجرای این پروژه حدود 100 میلیارد ریال برآورد شده است، تصریح کرد: پیشبینی میشود در برنامه چهارم توسعه بهطور متوسط هر سال یک ماهواره را به فضا پرتاب کنیم و طرح مصباح1، گام اول در این راه محسوب میشود.
معتمدی اضافه کرد: برای دستیابی به این هدف، سازمان فضایی از توان کلیه نیروهای داخلی کشور استفاده خواهد کرد و در این میان حمایت از دانشگاهها و مراکز تحقیقاتی که نقش مؤثری در این زمینه دارند ضروری به نظر میرسد.
وزیر ICT خاطرنشان کرد: میتوان ادعا کرد که یکی از مهمترین دستاوردهای این پروژه تربیت نیروی متخصص و صاحب دانش فنی ماهواره در یک محیط علمی و کاربردی بوده است.
شایان ذکر است در پایان مراسم، تمبر جمعیت ایرانی پیشبرد ارتباط صنعت و دانشگاه، با حضور معتمدی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات و توفیقی، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری و جمعی از مقامات کشوری مهر و امضا شد.
ماهواره مصباح1، اوایل مهرماه سال جاری، توسط یک موشک روسی، به فضا پرتاب خواهد شد.
دکتر صدری، معاون فناوری اطلاعات وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در مراسم پردهبرداری از ماهواره مصباح در جمع خبرنگاران گفت: از سال 75 تاکنون، مراحل مختلف طراحی و ساخت این ماهواره آغاز و امروز شکل نهایی و فضایی آن آماده شده و اوایل مهرماه سال جاری، توسط موشک روسی به فضا پرتاب خواهد شد.
دکتر صدری افزود: موفقیت مهم در این پروژه، کسب دانش ساخت و دستیابی به فناوری ماهواره بوده و امروز کشور ایران مفتخر است که جزء چند کشور دارای این دانش محسوب میشود.
وی خاطرنشان کرد: کارخانه “پنها” نقش اصلی را در ساخت تجهیزات این ماهواره و شرکت مشاور ایتالیایی CGS هدایت و انتقال فناوری ماهواره را به متخصصان ایرانی برعهده داشته و در حال حاضر میتوان ادعا کرد که نیروهای متخصص ایرانی، تبحر کافی و لازم را در زمینه فناوری ماهواره کسب کردهاند.
معاون فناوری اطلاعات وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات افزود: انتظار میرود پروژه مصباح1، الگویی برای اجرای پروژه مصباح 2 و 3 و سایر ماهوارههای دیگر باشد.
در ادامه مجری پروژه ماهواره مصباح در مراسم پردهبرداری از این ماهواره در جمع خبرنگاران تصریح کرد:
هدف اصلی از اجرای طرح ماهواره مصباح، تربیت نیروی متخصص فناوری ماهواره بوده و در حال حاضر حدود 60 نیروی متخصص دارای این دانش در کشور وجود دارد.
مهندس “حسن انتظاری”، با اشاره به اینکه اجرای این پروژه، یک نمونه موفق از همکاری دو وزارتخانه فناوری اطلاعات و ارتباطات و علوم، تحقیقات و فناوری محسوب میشود و میتواند به الگویی برای همکاری سایر وزارتخانهها با یکدیگر تبدیل شود، گفت: طرح ماهواره مصباح، بهعنوان اولین طرح صنعت فضایی کشور که در داخل انجام میشد نیاز شدیدی به ایجاد زیر ساخت نهاد سازی و فرهنگسازی داشت.
وی افزود: هدف اصلی از اجرای این طرح تربیت نیروی متخصص فناوری ماهواره بود که در حال حاضر حدود 60 نیروی متخصص دارای این دانش در کشور وجود دارد.
انتظاری، ضمن برشمردن اهداف دیگر این پروژه ادامه داد: ایجاد زیرساختهای طراحی، مجتمع آزمایشگاهی و مراکز اسناد در زمینه فناوری ساخت ماهواره، طراحی و ساخت نمونه آزمایشگاهی ماهواره مصباح، ساخت مدل مهندسی و فضایی آن، پرتاب و عملیاتیکردن ماهواره در مدارها ارتفاع پایین، ایجاد شبکه انتقال داده برای کاربرد در نقاط دور به روش ذخیره و ارسال اطلاعات، ارتقای دانش فناوری فضایی و اجرای فعالیتهای علمی،تقحیقاتی و آموزشی با ماهوارههای کوچک از اهداف دیگر این طرح محسوب میشود.
وی خاطرنشان کرد: در ساخت مدل فضایی این ماهواره با توافق شرکت ایتالیایی CGS تصمیم گرفته شد سازه ماهواره که نیاز به فناوری پیشرفتهای دارد با شرط رعایت استاندارد در داخل ساخته شده و با عنوان سازه اصلی ماهواره در فضا قرار گیرد.
مهندس انتظاری افزود: کاربردهای پیشنهادی ماهواره مصباح، شامل قرائت کنتور از راه دور، جمعآوری اطلاعات خوب از ایستگاههای هواشناسی، مانیتورینگ شرایط محیطی، اندازهگیری میزان فشار، درجه حرارت و سایر مشخصات عملیاتی در لولههای نفت و گاز، فعالیت رادیو آماتوری ماهوارهای و ارسال و دریافت پیامهای کوتاه است.
مجری پروژه مصباح، با بیان اینکه قطعات مختلف این ماهواره با رعایت استانداردهای جهانی در کارخانه “پنها” ساخته شده اظهار داشت: در پروژه مصباح1، از روش استاد ـ شاگردی و تدوین و تجربیات در همکاریهای مشترک استفاده شده است.
وی افزود: در پروژه مصباح2، طراحی و ساخت قطعات بهطور کامل در داخل کشور و با مشاوره شرکت ایتالیایی و در مصباح 3 طراحی، ساخت و نظارت به طور کامل در داخل کشور صورت خواهد گرفت.
انتظاری تصریح کرد: تاکنون مراحل اجرای پروژه طبق زمانبندی پیش رفته و تنها یک ماه از برنامه تعیینشده عقب هستیم.
وزیر علوم، تحقیقات و فناوری نیز در مراسم پردهبرداری از ماهواره مصباح و در جمع خبرنگاران تصریح کرد: زمانی که استفاده از فناوری به پرداخت پول و خرید دانش فنی خلاصه شود نتیجه آن رکود فعالیتهای علمی در کشور خواهد بود.
“جعفر توفیقی” گفت: بدون تردید، این پروژه آغاز توسعه IT و تولید دانش فنی و توان طراحی و ساخت در داخل کشور بوده و در آینده به کرات شاهد اجرای این پروژهها خواهیم بود.
توفیقی افزود: تحولات و تغییر بینش ایجاد شده در مدیران برای همکاری صنعت و دانشگاه، نویدبخش نوآوریهای بسیاری از این قبیل در سطح کشور خواهد بود.
وی با اشاره به اینکه پیش از انقلاباسلامی، توسعه صنعتی، متکی به واردات فناوری از خارج بود، گفت: تکیه بر دانش فنی خارجی، بخش مهمی از منابع کشور را خارج کرد و موجب افزایش هزینه های صنعتی و تولید کالا و خدمات شد که این روش، مردم را وابسته به دانش فنی صاحبان دانش در خارج از کشور نگاه میداشت. 
وزیر علوم، تحقیقات و فناوری، با تأکید بر اینکه این پدیده موجب انتقال بخش مهمی از فعالیت های فنی و علمی به خارج از کشور شد، ادامه داد: کشورهایی که به توسعه فناوری اهتمام داشتند با اختصاص حجم عظیمی از نیروهای انسانی فعال در زمینههای علمی و فنی، برندگان اصلی این میدان محسوب میشدند.
توفیقی با بیان اینکه یکی از علل عمده مهاجرت نخبگان کشور عدم وجود کانون فعالیتهای علمی و فنی است، تصریح کرد: زمانی که استفاده از فناوری در پرداخت پول و خرید دانش فنی، خلاصه شود نتیجه آن رکود فعالیتهای علمی در کشور خواهد بود.
وی خاطرنشان کرد: پس از انقلاب اسلامی، گامهای مثبتی در این زمینه برداشته شده و سرعت حرکت به سوی توسعه فناوری و ایجاد نهادهایی برای تولید دانش فنی و عزم و اراده برای جبران این عقبماندگی قابل توجه است.
توفیقی اظهار داشت: در حال حاضر مراکز دانشگاهی و تحقیقاتی سعی در توسعه فناوری و کسب و تولید دانش طراحی و ساخت داشته و دانش فنی داخل به تدریج جایگزین دانش خریداری شده از خارج شده است.
وی با بیان اینکه این حرکت به هیچعنوان به معنای بینیازی از مبادلات علمی با سایر کشورها نیست، گفت: باید هم خریدار دانش فنی بوده و هم بتوانیم آن را تولید کرد و به کشورهای دیگر صادر کنیم.
وزیر علوم، تحقیقات و فناوری با بیان این مطلب که کمبود نیروی انسانی متخصص و ضعف بنیان های پژوهشی کشور، دو مانع توسعه فناوری در کشور پس از انقلاب بوده است؛ افزود: جمعیت دانشجویی در سال 1357 یکصد و پنجاه هزار نفر بود که این رقم در سال 1383 به دو میلیون و 300 هزار نفر رسیده و پیشبینی میشود در پایان برنامه چهارم بیش از سه میلیون و 700 هزار نفر دانشجو در سطح کشور مشغول به تحصیل باشند.
وی با تأکید بر اینکه توسعه فناوری بدون برخورداری از زیرساختهای قوی معنایی نخواهد داشت، ادامه داد: در حال حاضر، به ازای هر یک میلیون جمعیت کشور، 700 محقق وجود دارد و پیشبینی میشود در پایان برنامه چهارم، این رقم به دو هزار نفر برسد.
توفیقی، در پایان با اشاره به اینکه ایران در آستانه توسعهیافتگی است، اظهار امیدواری کرد ظرفیت جامعه علمی، مردم و جوانان کشور بیش از اینها بوده و با فرصت‌های ایجادشده و سرمایهگذاریهای لازم، شاهد موفقیتهای علمی بیشتری خواهیم بود.