اعتبارسنجی جشنواره‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات; جایزه میفروشند
سونیتا سراب‌پور – دنیای اقتصاد : تعداد جشنواره‌هایی که در حوزه ICT برگزار میشود رو به فزونی گذاشته، جشنواره‌هایی که عموما جوایز خود را میفروشند
«می‌گوید که از یک شرکت اروپایی تماس گرفته‌اند که شما برنده جایزه اروپایی فلان شده‌اید اگر چند هزار دلار بدهید. ما این جایزه را برای شما می‌فرستیم. وقتی از آنها می‌پرسیم که چرا باید به شرکت ما جایزه بدهید می‌گوید نام شما را شنیده‌ایم!»
اینها گفته‌های مدیر روابط عمومی یک شرکت معتبر است، این تازه‌ترین نوع از اعطای جوایز به شرکت‌هاست، جوایزی که قرار است در تبلیغات و سایت‌های اینترنتی شرکت‌ها به رخ مشتریان کشیده شود، حالا روز به روز بر تعدادشان افزوده و دریافتشان راحت‌تر میشود. چه جوایز خارجی (که اخیرا مد شده و به شرکت‌های ایرانی پیشنهاد میشود) و چه جوایز داخلی اغلب دنبال یک چیز هستند. در مقابل ارائه جایزه، هزینه‌ای دریافت کنند. آیا برای جوایزی که به راحتی می‌توان با پول خریداری کرد می‌توان اعتباری هم قائل شد؟
جشنواره‌های رنگارنگ
عمر برگزاری جشنواره‌های حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات به اوایل سال 87 باز می‌گردد. برخی از این جشنواره‌ها از سوی دولت برگزار میشود و برخی دیگر از سوی بخش خصوصی.
جشنواره ملی فناوری اطلاعات و ارتباطات (یادواره شهید قندی)، جایزه ملی کیفیت فناوری اطلاعات و ارتباطات، همایش ملی نوآوران IT و انفورماتیک، کنفرانس تجارت الکترونیک، کنفرانس خدمات ارزش افزوده تلفن همراه، جشنواره ستاره‌های فناوری ایران، جوایز فناوری ایران (ایتا) و… از جمله جشنواره‌هایی هستند که اقدام به معرفی برترین‌های حوزه آی‌سی‌تی کرده اند.
هدف از برگزاری یک جشنواره، در هر حوزه‌ای برای ایجاد فضای مثبت کاری و رقابت بین فعالان یک حوزه است. به باور کارشناسان،این جشنواره‌ها باعث تشویق افراد و افزایش کیفیت خدماتشان میشود و در کنار آن، مصرف‌کنندگان نیز می‌توانند محصولات برتر یک حوزه را شناسایی کنند.
اما در صورتی می‌توان به این اهداف دست پیدا کرد که ضوابط و معیارهای برگزاری یک جشنواره به صورت شفاف برای همگان مشخص باشد. این در حالی است که به باور بسیاری از فعالان حوزه آی‌سی‌تی به دلیل غیرشفاف بودن ساختار برگزاری جشنواره‌های آی‌سی‌تی در کشور و مشخص نبودن منابع درآمد این جشنواره‌ها، چندان نمی‌توان به ارزیابی آنها اعتماد کرد.
یکی از مسوولان سابق جشنواره ایتا، در خصوص ضعف‌های برگزاری جشنوارهای حوزه آی‌سی تی می‌گوید: «تمامی جشنواره‌هایی که در این حوزه برگزار می‌شوند دارای چالش اساسی در بخش داوری و تامین منابع مالی هستند. در اکثر این جشنواره‌ها شاخص‌های انتخاب داوران و همچنین داوری آنها، براساس یک روند شفاف صورت نمی‌گیرد. به طور مثال وقتی یک شرکت‌کننده در بخش خدمات الکترونیکی رتبه اول را دریافت می‌کند، مشخص نیست که براساس چه شاخص رتبه‌بندی، توانسته این مقام را کسب کند.» وی در ادامه می‌افزاید: «همچنین در بخش اقتصادی نیز مشخص نیست که برگزارکنندگان یک جشنواره از چه راهی منابع مالی برای برپایی یک جشنواره را تامین می‌کنند.»
به باور وی درست است که در یک جشنواره خارجی افراد داوران را نمی‌شناسند، اما مراحل داوری برای شرکت‌کنندگان و انتخاب شوندگان بسیار شفاف است. اما در جشنواره‌های فاوا در ایران، مشخص نیست که یک شرکت یا یک محصول براساس چه ویژگی و توانمندی به عنوان ستاره یا برترین حوزه معرفی میشود. اما تعداد جشنواره‌های حوزه آی‌سی‌تی نیز یکی دیگر از انتقاداتی است که به برگزارکنندگان آنها وارد میشود. بسیاری از فعالان حوزه این سوال را مطرح می‌کنند که چرا با توجه به تمام کم و کاستی‌هایی که در این بخش دیده میشود اما باز هم خبر از شروع به کار یک جشنواره جدید در این حوزه شنیده میشود. در مقابل این انتقاد برخی بر این باور هستند که تعدد در برگزاری این گونه جشنواره‌ها، لزوما یک امتیاز منفی به حساب نمی‌آید.
پرویز رحمتی، رییس سابق سازمان نظام صنفی‌رایانه‌ای کشور، در خصوص جشنواره‌های گوناگون حوزه آی‌سی‌تی می‌گوید: «تعدد در برگزاری یک جشنواره لزوما نه بد است نه خوب. نباید این نظر را داشت که تعدد برگزاری جشنواره‌ها یک بیماری است. اتفاقا اگر تعدد این گونه جشنواره‌ها براساس یک نوع ضوابط و معیار مشخص باشد و سازو کار مشخصی نیز بر آن حکمفرما باشد، می‌تواند به آن جشنواره‌ها اعتبار ببخشد.» به باور وی برگزاری جشنواره‌های حوزه فناوری اطلاعات به شرط آن که از انسجام و کیفیت مطلوبی برخوردار باشند، نه‌تنها منعی ندارند بلکه به توسعه بازار هم کمک خواهد کرد. رحمتی در ادامه می‌افزاید: «باید فرآیند گزینش، هیات داوری و معیارهای داوری این جشنواره‌ها مشخص باشد. همچنین برپایی آنها از یک استراتژی مشخص وقابل قبولی برخوردار باشد تا نتایج اعلام شده قابل دفاع باشد.» وی تصریح می‌کند که اگر به هرکدام از این موارد خدشه‌ای وارد شود باعث ایجاد یک دور باطل در برگزاری این جشنواره‌ها خواهد شد.
مدال‌های تقلبی
برخی از شرکت‌هایی که در دوره‌های اول هر یک از جشنواره‌های حوزه فاوا حضور داشته‌اند، حالا می‌گویند که اینقدر برپایی این جشنواره‌ها غیرشفاف و بی‌اهمیت شده است که دیگر حاضر به شرکت در آنها نیستند. احمد علیپور، مدیرعامل شرکت فراسو، یکی از همین شرکت‌هاست. وی ضعف برگزاری جشنواره‌های حوزه آی‌سی‌تی را در تبدیل شدن آنها به یک بنگاه اقتصادی می‌داند و می‌گوید: «برخی از برگزارکنندگان جشنواره‌های آی‌سی‌تی، با ارسال دعوتنامه‌ای به شرکت‌ها از آنها می‌خواهند تا با پرداخت یک مبلغ مشخص در جشنواره آنها، شرکت کنند و برنده تندیس برترین‌ها شوند. از آنجایی هم که برخی شرکت‌ها به دلیل اینکه در تبلیغات عمومی به این جوایز برای اعتبار بخشی خود نیاز دارند، حاضر می‌شوند برای دریافت تندیس هزینه‌هایی به برگزارکنندگان این جشنواره‌ها پرداخت کنند.» به باور وی بحران هویت در کشور باعث به وجود آمدن دکترای تقلبی و مدال‌های تقلبی شده است و جالب‌تر از آن هم این موضوع است که؛ برخی اپراتورهای مطرح کشور نیز با داشتن کاربران بی‌شمار، یکی از افتخاراتی که در تبلیغات خود به آن اشاره می‌کنند همین تندیس‌های تقلبی است.
در کنار این گونه شرکت‌ها، برخی دیگر از شرکت‌های این حوزه هم هستند که تاکنون نیازی برای شرکت در این جشنواره‌ها را احساس نکرده‌اند. رحمتی، در مقام مدیرعامل شرکت نرم‌افزاری رایورز نیز بر این باور است که به عنوان یک شرکت نرم‌افزاری هیچگاه ضرورتی را احساس نکرده تا در این‌گونه جشنواره‌ها شرکت کند. وی در این خصوص می‌گوید: «معمولا شرکت‌هایی که کار تخصصی در ارتباط با بازارهای معین و خاص انجام می‌دهند شرایطشان برای حضور در چنین جشنواره‌هایی با شرکت‌هایی که دست به تولید محصولات و خدمات عمومی می‌زنند فرق می‌کند. جشنواره‌ها بیشتر برای این نوع شرکت‌ها مناسب است.» وی معتقد است که اگر جشنواره تاثیر تعیین‌کننده‌ای در ارتباط با مخاطبانشان در بازار داشته باشد، کاملا توجیه خواهد داشت که در این گونه جشنواره‌ها حضور پیدا کنند. رحمتی براین باور است که برگزاری یک جشنواره برای شرکت‌هایی که در حوزه‌های تخصصی فعالیت می‌کنند چندان مقرون به صرفه نیست و برای شرکت‌های نرم افزاری نیز ملاحظات خاصی برای شرکت در این جشنواره‌ها وجود دارد.
محمدحسن شانه‌ساززاده، رییس هیات‌مدیره شاتل نیز یکی دیگر از منتقدان به برگزاری جشنواره‌های حوزه آی‌سی‌تی است. شرکت او چند ماه پیش در اولین دوره جایزه ملی کیفیت ارتباطات و فناوری اطلاعات (ICTINQA) توانست جایزه ملی کیفیت را در قالب «تقدیرنامه یک ستاره» دریافت کند.
شانه ساززاده، در خصوص دریافت این جایزه می‌گوید: «دریافت این جایزه به هیچ وجه برای شرکت ما امتیاز مثبتی به دنبال نداشته است. همچنین از آنجایی که بسیاری از شرکت‌های اینترنتی در حال بهبود شرایط داخلی خودشان هستند این گونه جوایز باعث ایجاد رقابت در بازار آنها نخواهد شد.» شانه‌ساززاده اعلام می‌کند، براساس آنچه برخی مسوولان دولتی عنوان می‌کنند خروجی این جشنواره‌ها برای شرکت وی یک راه تبلیغاتی محسوب نمی‌شود.
وی در ادامه با انتقاد از شیوه داوری می‌افزاید: «برگزاری جشنوارهای که در آن برگزارکننده هم داور است هم شرکت‌کننده چندان منطقی به نظر نمی‌رسد.»
در پی راه نجات
برخی فعالان حوزه آی‌سی‌تی با اشاره به عمر کم جشنواره‌های حوزه آی‌سی‌تی اعلام می‌کنند که این جشنواره‌ها همانند حوزه آی‌سی‌تی در کشور بسیار جوان است و باید منتظر ماند تا با گذر زمان ضعف‌ها و مشکلاتش حل شود. در کنار این نظر اما برخی معتقدند که یک روش غلط در گذر زمان نه‌تنها تصحیح نمی‌شود، بلکه به مرور زمان به طرف بی‌اهمیت‌تر شدن و عمومی‌تر شدن اشتباه‌ها پیش می‌رود. فعالان حوزه آی‌سی‌تی پیشنهاد می‌کنند که برای استناد به نتایج جشنواره‌های حوزه آی‌سی‌تی بهتر است این گونه جشنواره‌ها دارای نظام نامه و شاخص‌های مشخص و شفاف باشند و داوری و اعلام نتایج نهایی به مصرف‌کنندگان سپرده شود، نه گروهی که خود در اعلام این نتایج ذی‌نفع هستند.