یک سال بی‌وفا گذشت: یادمان وفا غفاریان؛ مرد تکرار نشدنی فاوای ایرانی
فاطمه ملکی – عصر ارتباط
با چراغی همه‌جا گشتم و گشتم در شهر
هیچ‌کس، هیچ‌کس این‌جا به تو مانند نشد
دیماه، خاطره خوبی از خود برای اهالی مخابرات به‌جا نگذاشته است. ماهی که آن‌ها اسطوره خود را پس از مدت‌های طولانی دست و پنجه نرم کردن با بیماری از دست دادند. سردار دکتر وفا غفاریان، مرد نام‌آشنا، مهربان و صبور حوزه مخابرات و الکترونیک کشور بود؛ مردی که مدیریت استراتژیک را تنها برای شاگردانش در دانشگاه درس نداد و آن را در اتاق‌های مدیریتی نیز به رخ هم‌قطارانش کشید تا آن را بیاموزند.
ساختمان‌های دود گرفته سیدخندان برای وفا غفاریان که از نوبنیاد به آن‌جا کوچ کرده بود، روزهای سختی را در پی داشت؛ روزهایی که او عاقبت با بیماری آن‌ها را ترک کرد، اما مهم‌ترین اتفاق مخابراتی کشور با همراهی و مدیریت او کلید خورد.
ساختمان‌های قدکشیده حوالی سیدخندان با سنگ‌اندازی یاران قدیمی و جدید نیز همراه بود، اما او هدف را می‌شناخت و از آن نیز دور نماند.
حالا یک‌سالی از فراق او می‌گذرد، یک سالی که هر جا از اهالی مخابرات گرد هم آمدند، محملی برای گرامیداشت یاد او شد. هرجا که نام تفکر استراتژیک و مدیریت استراتژیک به میان آمد، او خوش درخشید، هرجا درباره جنگ الکترونیک سخت گفتند، هیچ‌کس بنیان‌گذارش را به ورطه فراموشی نسپرد.
وفا غفاریان را طی سال‌های مدیریتی اش در هیچ دسته و گروهی نمی‌توانستید بیابید، او به همه کسانی تعلق داشت که از آن‌ها می‌آموخت و از او می‌آموختند.
شرکت مخابرات ایران در آخرین سال‌های دولتی‌بودنش به لطف نگاه استراتژیک وفا غفاریان تغییرات اساسی در این مجموعه را کلید زد؛ تغییراتی‌که حالا جای او برای تماشای به بار‌نشستن زحماتش و تدوین برنامه‌ای منسجم برای آینده این شرکت خالی است.
همراهان قدیمی او امروز در کنار خود از جای خالی مردی می‌گویند که اگر بود بی‌شک در قامت بزرگ‌ترین سیاستمدار حوزه ICT کشور ظاهر می‌شد و مردی که روزهایی او را وزیر در سایه می‌خواندند، یکی از بزرگ‌ترین گزینه‌های مدیریتی این حوزه بود.
غفاریان در آخرین روزهای سختش هم تا آن‌جا که بیماری به او اجازه می داد، در دفتر کارش حضور می‌یافت. امور اجرایی شرکت مخابرات را رصد می‌کرد و به دانشگاه نیز سر می‌زد. قرار بود سال 90، سال آغازین دوران بازنشستگی او باشد. روزهایی که او برایشان نقشه کشیده بود تا پس از پایان خدمت تمام وقت خود را به تدریس در دانشگاه بپردازد، اما در طول حیاتش دوران بازنشستگی او سر نرسید و ماموریت او برای ادامه فعالیت در شرکت مخابرات ایران تمدید شد و صدای سرفه‌های مداومش نبض بی‌امان آخرین روزهای حیاتش بود. روحش شاد…
خرم آن نغمه که مردم بسپارند به یاد…
نیما رسول‌زاده – سردبیر عصر ارتباط
«بعد از یک ساعت گپ‌زدن صمیمانه و بی‌پرده، دوباره جمله همیشگی در سرمان تکرار میشود: کاش وزارت ICT چند غفاریان دیگر داشت». این‌ها عین جملاتی است که در لید گفت‌و‌گوی مفصلم با وفا غفاریان، فرهیخته فقید کشورمان نوشتم. همان روزهایی که پرتلاش و کارآمد وزنه‌ای بی‌نظیر بود در وزارت ارتباطات دوران محمد سلیمانی و حالا که مرد موقر و متین و باسواد فاوای ایرانی میان‌مان نیست، با خودم فکر می‌کنم در حقش کم‌لطفی کرده‌ام و باید می‌نوشتم: کاش ایران…کاش دنیا، چند غفاریان دیگر داشت.
این جمله‌ها البته، حالا که یک سال از روزی که او را از دست داده‌ایم، شبیه قدرناشناسی همیشگی ما در حیات بزرگان‌مان است و کشف‌شان پس از وقتی که کنار‌مان نیستند، اما خدا می‌داند که در زمان حیات او نیز همیشه مبهوت آداب‌دانی و قائل بودن کم‌نظیرش به پرنسیپ بودم و قدردان حضورش به عنوان مدیر رده‌بالای جمهوری اسلامی ایران.
او ویژگی‌هایی داشت که فارغ از ایجاد سمپاتی و علاقه‌ای معنوی، دیدار و هم‌صحبتی و همکاری‌اش را به تجربه‌ای لذت‌بخش بدل می‌کرد. اعتقاد به این‌که خدمت به مردم، یک وظیفه است و نه یک لطف، را نه فقط در گفتار او، که در رفتارش می‌شد دید. مدیریت بر اساس اصول پذیرفته شده و تصمیم‌گیری بر مبنای عقلانیت و کارشناسی در منش او نهادینه بود و از همه مهم‌تر، او در مسئولیت‌های خود بیش از آن‌که گرفتار چارچوب ذهنی و خواسته‌ها و نظرات شخصی‌اش باشد، از اختیارات‌اش را در راستای تصمیماتی که به نفع مردم بود استفاده می‌کرد.
وفا غفاریان، برای من اسطوره‌ای از دانش و فروتنی و وقار بود و هست؛ هنرمندی که در صحنه پیوسته به جای روزگار، نغمه خوش حضور و دوران‌اش همیشه به یاد خواهد ماند. از خداوند برای روح بزرگش طلب آمرزش و شادی ابدی می‌کنم و آرزو دارم با اولیای برگزیده خداوند محشور شود.
مرد روزهای استراتژیک
وفا غفاریان در سال 1338 در تهران متولد شد و در دیماه سال 1390 پس از طی یک دوره سخت بیماری چهره در خاک کشید.
او تحصیلات متوسطه را در دبیرستان هدف گذراند و در پی علاقه‌مندی به مباحث فنی، رشته مهندسی الکترونیک را انتخاب کرد و در سال 1358 از دانشگاه علم و صنعت فارغ‌التحصیل شد.
هنوز مرکب مدرک وی خشک نشده بود که با شروع جنگ تحمیلی ادامه تحصیل را با تمام علاقه‌ای که به آن داشت، به زمان دیگری واگذار کرد. مرکز جنگ الکترونیک سپاه قرارگاه او شد و به گفته همرزمانش کاری کرد کارستان. یافته‌ها و دستاوردهای وفا و دوستانش روند جنگ را دچار تغییر کرد و ما را در حوزه جنگ الکترونیک بر دشمنی که تا بن دندان توسط کشورهای پیشرفته مسلح شده بود، چیره ساخت.
وفا غفاریان پس از سپری کردن این دوره به وزارت سپاه آمد و حد فاصل سال‌های 65 تا 68 در گروه صنایع الکترونیک و مخابرات «گام» به فعالیت پرداخت. پس از این دوره به مدت شش سال مدیرعامل شرکت صنایع مخابرات ایران «صما» شد.
او در سال 1374 به شرکت صنایع الکترونیک ایران «صا ایران» آمد و مدیرعاملی این مجموعه زیرمجموعه وزارت دفاع را بر عهده گرفت. یکی از نقاط عطف و برجسته مدیریتی وی این دوره است که به گواه همگان این مجموعه را دچار تغییرات بنیادی کرد که مدیران کنونی آن نیز بدان اذعان دارند.
غفاریان در طول پنج‌سالی که این مسئولیت را به عهده داشت، موفق به اخذ مدرک کارشناسی ارشد مهندسی صنایع در گرایش توسعه مدیران اجرایی از دانشگاه علم و صنعت ایران شد.
در سال 1379 مدیر عاملی و ریاست هیئت‌مدیره سازمان صنایع دفاع «ساصد» به او پیشنهاد شد که با موافقت ایشان مواجه شد. در همین دوره بود که در دوره دکترای مهندسی صنایع، گرایش مدیریت استراتژیک در دانشگاه علم و صنعت ایران پذیرفته شد و این آغاز روندی بود که در انتهایش یکی از بزرگ‌ترین استراتژیست‌های عرصه مدیریت کشور به جامعه معرفی شد؛ مدیری که همگان وی را به دوراندیشی و آینده نگری می‌شناسند.
وفا غفاریان در سال 1383 به وزارت دفاع رفت و معاونت امور صنعتی و تحقیقاتی این وزارتخانه را به عهده گرفت و در این حوزه نیز به‌خصوص در عرصه تحقیقات، تحولات شگرفی را به وجود آورد.
او در سال 1384 وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات را برای ارائه خدمت برگزید و به‌عنوان معاون وزیر و رئیس هیئت‌مدیره شرکت مخابرات ایران عرصه دیگری را تجربه کرد.
دکتر غفاریان علاوه بر فعالیت‌های مدیریتی، عضو هیئت علمی سازمان مدیریت صنعتی و استادیار دانشگاه صنعتی مالک اشتر بود و تالیفات و مقالات متعددی نیز به چاپ رساند. از جمله کتب تالیفی او می‌توان به شایستگی‌های مدیریتی، استراتژی اثربخش، معانی جدید در مفهوم استراتژی، پنج فرمان برای تفکر استراتژیک، اصول برنامه‌ریزی استراتژیک، استراتژی نمای 360 درجه و آنچه از شرکت‌های موفق آموختیم، اشاره کرد.
او، نشان درجه سه پژوهش در سال 1376، مدیر نمونه ملی در چهارمین جشنواره شهید رجایی در سال 1380 و جایزه دوم کتاب سال برای تالیف کتاب «استراتژی اثربخش» در نهمین دوره کتاب سال دانشجویی در سال 1381 را نیز از آن خود کرد.