وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات: توفیق ٨٧ درصدی اجرای فیلترینگ هوشمند
وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در گفت‌وگو با پایگاه اطلاع‌رسانی دولت به برنامه‌هایی برای آینده وزارتخانه در زمینه تلفن همراه و ارائه پروانه به اپراتورهای مجازی پرداخته است. محمود واعظی همچنین در ادامه این گفت‌وگو به افزایش ١٠ برابری تعداد مشترکان اینترنت پرسرعت در دو سال و وضعیت ارتباطات و فناوری اطلاعات پس از برداشته‌شدن تحریم‌ها اشاره کرده است و در نهایت به این پرسش پاسخ می‌دهد که کشور ایران که در مسیر توسعه، برنامه‌های متعددی را طرح‌ریزی کرده، چه برنامه‌ای برای رونق فضای ارتباطی و بهره‌مندی بیشتر از فناوری دارد؟ ازاین‌رو در ادامه بخشی از این گفت‌وگو می‌آید:
با رفع تحریم‌ها و آغاز پساتحریم چه اتفاقی در حوزه ارتباطات کشور می‌افتد؟
اگر در شرایط تعامل گسترده با دنیا راهبرد مناسب را اعمال کنیم، شرایط پس از رفع تحریم‌ها فرصت است اما اگر بخواهیم خود را به دست شرکت‌ها و کشورهای خارجی بسپاریم که آنها برای ما تصمیم بگیرند، تهدید است. خوشبختانه از همان روزهای اول توافق، آقای دکتر روحانی تأکید کردند که همه دستگاه‌ها کمیته‌هایی تشکیل دهند و براساس سیاست‌های اقتصاد مقاومتی برای دوران پساتحریم برنامه‌ریزی کنند و ما نیز همین اقدام را انجام دادیم و فکر می‌کنیم دوران پساتحریم فضایی را برای وزارت ارتباطات به وجود می‌آورد که ما بتوانیم اهدافی را که درصدد تحقق آنها بودیم با کیفیت بالا از نظر فناوری و با هزینه کمتر و فضای رقابتی بیشتر عملی کنیم.
همان‌طور که می‌دانید در این وزارتخانه از نظر فضایی، ماهواره، همچنین اینترنت، مخابرات و همه بخش‌هایی که در ارتباط با آنها هستیم، تقریبا در لبه فناوری قرار داریم؛ به‌عنوان یک فناوری پیشرفته‌ای که در دنیای امروز به‌سرعت در حال تغییر است، تلاش می‌کنیم در شرایط پساتحریم جلب سرمایه خارجی داشته باشیم، فناوری‌های پیشرفته را وارد کشور کنیم و حتی مدیریت این فناوری‌ها را بیشتر موردتوجه داشته باشیم و با تکیه بر نیروهای بسیار خوبی که در داخل کشور داریم و توانایی‌هایی بالای موجود، صادرات و بازار خوبی را برای حوزه سخت‌افزار و بالاخص نرم‌افزار ایجاد کنیم.
برای جذب سرمایه‌های خارجی در حوزه‌های مختلف و همچنین ورود ایران به بازارهای جهانی، چه برنامه‌های مشخص و راهبردهای عملیاتی در پیش دارید؟
موضوع صدور سخت‌افزار و نرم‌افزار در زمانی که بازار بین‌الملل برای ما باز میشود، مطرح است، چراکه وقتی فضای بین‌الملل و فضای منطقه برای ما باز شود، درواقع بازار جدیدی به روی کشور ما گشوده میشود و در رابطه با آر‌اند دی -تحقیق و توسعه و فناوری‌های جدید- در پساتحریم شرایط با گذشته متفاوت میشود و می‌توانیم برای پروژه‌های مختلف جلب سرمایه داشته باشیم و شرکت‌های خصوصی در داخل می‌توانند زمینه مشارکت با شرکت‌های خارجی را فراهم کنند و در پروژه‌هایی با یکدیگر شریک تجاری شوند.
همچنین قابل پیش‌بینی است که می‌توانیم با تعداد کشور و شرکت‌های بیشتری مذاکره کنیم و شرکت‌کنندگان در مناقصه‌های خارجی برای وارد‌کردن فناوری بهتر، در کشور ما افزایش یابند بنابراین می‌توانیم رقابت جدی در حوزه تعرفه و بودجه داشته باشیم، در مورد نرخ اجرای پروژه‌های حوزه ارتباطات و همچنین در رابطه با موضوع انتخاب فناوری با قدرت انتخاب بالاتری مواجه خواهیم بود.
پهنای باند در مدت برنامه ششم توسعه شاهد چه پیشرفتی خواهد بود و در طول دوسال گذشته چقدر توسعه پهنای باند داشته‌ایم؟
هفت بند از سیاست‌های کلی برنامه ششم به‌طور مستقیم مرتبط با وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات است، از سویی حدود ۵٠ درصد سیاست‌های ابلاغی نیز مرتبط با حوزه کاری وزارت ارتباطات است. برنامه ششم محوریت فناوری اطلاعات را برای توسعه در بطن خود دارد و بر این اساس، در برنامه ششم علاوه بر اینکه یک بخشی مجزا به حوزه کاری ما مربوط است، به‌طور عمومی نیز توسعه حوزه فناوری ارتباطات و اطلاعات ملاک نظر است.
از سویی برای آنکه بتوانیم زیرساخت‌های شبکه ملی اطلاعات را فراهم کنیم همچنان که امور امنیتی آن برای ما بسیار مهم است تا شبکه امنی را احداث کنیم و غیرقابل نفوذ باشد، لازم است توانایی شبکه را برای پاسخ‌گویی همه نیازهای کشور ایجاد کنیم و بر همین اساس، افزایش پهنای باند را در برنامه داریم به‌نحوی که از ابتدای دولت، پهنای باند داخل ۶٢٠ گیگابیت بر ثانیه بوده و امروز این رقم به دو‌هزارو ۴٠٠ گیگابیت بر ثانیه افزایش یافته و تا پایان سال ٩۴ نیز به چهار هزار گیگابیت بر ثانیه خواهد رسید البته لازم به ذکر است تعداد کاربران اینترنت پرسرعت در ابتدای دولت یازدهم در بخش تلفن همراه حدود ٢۵٠ هزار نفر و در بخش ADSL و WIMAX حدود سه‌‌میلیون‌و ٢٠٠ هزار نفر بوده است که درحال‌حاضر به بیش از ٢٠ میلیون نفر در تلفن همراه و بیش از ١٠ میلیون نفر در ADSL و WIMAX رسیده است؛ به عبارت دیگر در دو سال گذشته کاربران اینترنت پرسرعت تقریبا ١٠ برابر شده‌اند.
برنامه وزارت ارتباطات برای کم‌فروشان اینترنت چیست؟ برخی از شرکت‌های خدمات اینترنتی آنچه به مشتریان خود عرضه می‌کنند مطابق با قراردادهای فروش نیست.
البته این صحبت عمومیت ندارد و فرض بر این است که شرکت‌هایی که اینترنت واگذار می‌کنند، مطابق قرارداد با مشتریان خود عمل می‌کنند ضمن آنکه ما نظارت بسیار دقیقی بر عملکرد این شرکت‌ها داریم. ضمن آنکه خود مردم نیز به‌سادگی می‌توانند بر آنچه که دریافت می‌کنند با استفاده از اپلیکیشن‌های مختلف نظارت کنند و با استفاده از این نرم‌افزارها می‌توان رصد کرد که چه میزان پهنای باند خریداری شده و تا چه میزان این پهنای باند عرضه میشود.
همچنین با ایجاد سامانه ١٩۵ به‌طور سراسری می‌توان کم‌فروشی شرکت‌های متخلف را گزارش داد و ما با نمونه‌گیری از نوع و ویژگی‌های خدمات شرکت اعلام‌شده که به مشتریان خود خدمات ارائه می‌دهد و نمونه‌گیری از سطح بهره‌مندی آن مشتری که اعلام شکایت داشته، نظارت را به‌سرعت انجام می‌دهیم.
توسعه تلفن‌های ثابت و همراه با تکیه بر جلب مشارکت‌های داخلی و خارجی به چه نحوی خواهد بود؟
هم‌اکنون سه اپراتور تلفن همراه در کشور فعال است و سال گذشته برای توسعه این شبکه‌ها بدون آنکه نیاز به فناوری جدید باشد، امکان توسعه فراهم کردیم؛ به این معنی که با صدور پروانه فعالیت امکان حضور نسل سه، چهار و بالاتر را فراهم کردیم که در این فضا تحول خوبی به وجود آمد و در این رابطه سرمایه‌گذاری مناسبی هم انجام شد و از آنجا که در اجرای این مهم، رقابت بین سه اپراتور رخ می‌دهد، از نظر بازار رقابتی بخشی از دغدغه‌های دولت را کاهش می‌دهد چراکه معتقدیم هر کجا رقابت به وجود آید مردم سود می‌برند چراکه در رقابت، کیفیت بالا می‌رود و قیمت کاهش می‌یابد و سود آن نصیب مردم میشود، همچنان که هم‌اکنون در حوزه تلفن همراه مشکلی وجود ندارد و مخاطب در استفاده از خدمات تلفن همراه در ارسال صوت و دیتا با مشکل مواجه نیست و در حال نوسازی و توسعه شبکه فعلی هستیم.
درحال‌حاضر از نظر رتبه بهره‌مندی کشور در حوزه تلفن همراه و ثابت در مقایسه با جهان با احتساب تمام ایرانیان بدون درنظر‌گرفتن سن و سال، حدود ٧٨ میلیون جمعیت را به‌طورکامل تحت پوشش داریم و هر سه اپراتور اگر مجموعه مشترکان خود را جمع بزنند بیش از جمعیت کشور مشترک دارند و این رتبه بسیار خوبی در داخل و سطح بین‌الملل محسوب میشود و درحال‌حاضر رقابت بسیار خوبی برای ارتقای کیفیت خدمات تلفن همراه است و برای این مهم برنامه ویژه‌ای برای افزایش خدمات و کاهش تعرفه‌ها در نظر داریم و مقرر است تا سال آینده سیستم فنی را اجرا کنیم تا هر مشترک با شماره‌ای که دارد امکان تغییر اپراتور با همان شماره را داشته باشد و این موجب میشود هیچ اپراتوری در حاشیه امن با تعداد کثیر مشترکان خود قرار نگیرد، چراکه با حفظ فضای رقابتی هر مشترک می‌تواند با در نظرگرفتن مزیت‌های هر یک از اپراتورها به تعویض اپراتور خود اقدام کند. ضمن آنکه علاوه بر کیفیت و ارتقای آن، درصدد افزایش پوشش‌های شبکه هستیم.
درباره تلفن ثابت باید یادآوری شود هدف از واگذاری مخابرات خروج از انحصار دولتی بود تا بخش خصوصی بتواند وارد عرصه رقابتی شود درحالی‌که متأسفانه با واگذاری شرکت مخابرات رقابتی به‌وجود نیامد و در یک‌سال‌ونیم گذشته تلاش بر این بود زمینه فعالیت رقابتی در حوزه مخابرات فراهم شود که در هفته دولت تعدادی از شرکت‌هایی که در حوزه ارتباطات ثابت درخواست داده‌اند را فعال می‌کنیم که بررسی‌های لازم درباره این شرکت‌ها با فراخوانی که از قبل منتشر شده بود، انجام شده و از این پس مردم صرفا از شرکت مخابرات خدمات تلفن ثابت را دریافت نمی‌کنند و این خود مقدمه‌ای بر یک رقابت است.
به نسل‌های بعدی اپراتورها اشاره کردید؛ موقعیت و وضعیت اپراتورهای چهارم و پنجم همچنین برنامه تولید LTE و G۵ تاکنون چه بوده و به چه دستاوردهایی خواهد رسید؟
برنامه‌هایی که برای آینده در پیش داریم این است که در زمینه تلفن همراه بتوانیم به اپراتورهای مجازی نیز پروانه دهیم به این معنا که نیاز به سرمایه‌گذاری و احداث شبکه جدید ندارد، بلکه از بخش خالی و سه اپراتور موجود طبق قرارداد به صورت مجازی به مشترکان و متقاضیان خدمات مخابراتی، سرویس‌دهی خواهند داشت. در این‌باره فراخوانی صادر شد و زمان این فراخوان دو هفته گذشته به پایان رسید و در آن ۵١ شرکت درخواست دادند و هم‌اکنون ارزیابی آنها در دست اقدام است.
هم‌اکنون دولت در فضای مجازی حضور دارد، این حضور و تأثیر آن را چطور ارزیابی می‌کنید تا محتوای غیرمناسب در شبکه‌های مجازی کاهش یابد؟
حضور دولت در این فضا مطابق آنچه اعلام کرده، در تحقق اجرای منشور حقوق شهروندی و احترام به حقوق شهروندی است و ضمن آنکه دولت دسترسی آزاد به اطلاعات را از تصویب گذراند و هم‌اکنون در حال اجراست و در این چارچوب، اعتقاد دولت بر این است فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی می‌تواند مورد استفاده مردم قرار گیرد و اگر بستر این شبکه‌ها در داخل کشور باشد، بر دیگر شبکه‌ها ارجح خواهند بود که در ماه‌های اخیر شاهد ظهور شبکه‌های اجتماعی داخلی هستیم و یکی از این شبکه‌ها هم‌اکنون حدود دو میلیون مشترک دارند و برنامه وزارت ارتباطات حمایت فنی و همه‌جانبه از شبکه‌ها در داخل کشور است اما این وظیفه دولت نیست که شبکه‌های اجتماعی ایجاد کند بلکه ایجاد بستر توسط ما صورت می‌گیرد و نرم‌افزار و برنامه موردنیاز از سوی بخش خصوصی و خود مردم ایجاد میشود، مانند دیگر کشورها، چراکه هیچ‌کدام از این شبکه‌ها متعلق به هیچ دولتی نیست و گروه‌های مختلفی در اقصی‌نقاط دنیا فعال هستند و بر این اساس تا زمانی که یک شبکه اجتماع داخلی و خارجی اصول ما را قبول دارد و از منظر رعایت اخلاق و مسائل امنیتی چارچوب و قوانین کشور ما را موردتوجه قرار دهد، به نظر ما می‌تواند به کار خود ادامه دهد.
از نظر امنیت شبکه چه اقداماتی برای مخاطبان شبکه‌های مجازی انجام داده‌اید؟
موضوع امنیت در شبکه و امنیت در حریم خصوصی افراد هر دو مهم است؛ از یک سو نیاز است شبکه‌ای امن برقرار باشد چراکه در دنیای امروز با تعدد بدافزارها و ویروس‌ها مواجه هستیم. هکرهای مختلف بر امنیت شبکه‌ها و حریم خصوصی افراد دست‌اندازی می‌کنند، لازم است از نظر فنی کاملا آماده باشیم تا بتوانیم در مقابل همه این هجمه‌ها بایستیم، خوشبختانه کار بسیار بزرگی از نظر امنیت شبکه و سیستم اس‌اوسی و دیگر سیستم‌هایی همچون گوهر انجام شده است که در مجموع امنیت شبکه کشور را از حیث ویروس‌ها و هکرها تأمین می‌کند ضمن آنکه باید مراقب مسیریابی‌های خارجی و دسترسی به اطلاعات داخل کشور باشیم و هم‌اکنون از سیستمی استفاده می‌کنیم که بسیاری از مسیریابی‌ها در داخل کشور انجام میشود.
موضوع مهم دیگر در این رابطه، حریم خصوصی افراد است هرچند که تا امروز به همگان اعلام کردیم که صرفا اطلاعاتی را در شبکه قرار دهند که می‌خواهند در دسترس عموم قرار بگیرد چراکه فضای مجازی مشابه خانه‌ای با درِ باز است و امکان ورود همگان به آن وجود دارد و لازم است افراد از انتشار اطلاعات خصوصی در فضای مجازی پرهیز کنند و این توصیه مهمی است که به عموم مردم ارائه میشود و از طرفی دولت تمام تلاش خود را می‌کند که شبکه، شبکه امنی باشد.
هم‌اکنون وضعیت صادرات اینترنت به کشورهای همسایه چگونه است؟
دو برنامه و اقدام در ارتباط با کشورهای همسایه انجام می‌دهیم؛ اول اینکه درحال‌حاضر امکاناتی را فراهم کردیم که امکان ترانزیت اینترنت و پهنای باند آنها از مسیر ایران به اروپا و جنوب شرق آسیا امکان‌پذیر است و همان‌طور که اینترنت کشور ما از دیگر مرزها عبور می‌کند و هزینه‌ای برای ما ایجاد می‌کند، در ترانزیت اینترنت همسایگان از مسیر کشور ما، درآمدی نصیب ما میشود و رابطه دیگر، خرید اینترنت توسط همسایگان از کشور ماست. هم‌اکنون مذاکراتی با کشورهای همسایه صورت گرفته که ماهانه اجاره‌ای را در این رابطه پرداخت کنند.
در بخشی از صحبت‌های خود به حمایت از تولیدکنندگان نرم‌افزارهای موبایلی اشاره داشتید، برنامه‌ای برای توسعه و صدور اپلیکیشن‌های ایرانی در عرصه بین‌الملل دارید؟
به نظر می‌رسد در دو سال گذشته اقدام مناسبی در حوزه نرم‌افزارهای موبایلی انجام شده و خدمات مناسبی ارائه شده و تولید محتوا و خدمات حاصل از این دستاوردها در داخل کشور مورد استفاده مردم قرار می‌گیرد. طراحی این نرم‌افزارها علاوه بر امکان استفاده در داخل قابل استفاده در دیگر کشورها نیز هست، به‌طور رسمی تاکنون ٢٠٠ میلیون دلار اپلیکیشن صادر کرده‌ایم و به روش‌های دیگری هم نرم‌افزارها صادر می‌شوند و بر این اساس به دنبال تسهیل این مهم هستیم، به همین دلیل در آخرین جلسه شورای عالی صادرات که من نیز عضو آن هستم، پیشنهاد دادم که موضوع صادرات نرم‌افزار و مشوق‌هایی که در این حوزه می‌توان درنظر گرفت، موردتوجه قرار گیرد و الان گروهی مشغول بررسی آن هستند و امیدوارم در جلسه بعدی شورا به تصویب برسد.
بفرمایید دولت در حوزه توسعه خدمات الکترونیکی در مناطق روستایی چه کارهایی انجام داده است؟
این یکی از سیاست‌های جدی دولت آقای دکتر روحانی است که به روستاها و مناطق مرزی، مناطق کمتر توسعه‌یافته و مناطق محروم توجه بیشتری شود. بر این اساس کار مجزایی را آغاز کردیم و سال گذشته حدود ٢۴٠ میلیارد تومان برای طرح‌های روستایی هزینه کردیم، امسال نیز اعتباری بالغ بر ٣٢۴ میلیارد تومان در توسعه ارتباطات بخش‌های روستایی در نظر گرفتیم و به نظر می‌رسد که باید خدمات تلفن ثابت مخابرات و هم خدمات اینترنت به روستاهای مختلف به تناسب افزایش یابد.
هدف از این توسعه فراهم‌کردن بستر خدمات الکترونیک در روستاهاست؛ چراکه با توسعه این خدمات وزارت بهداشت، آموزش‌وپرورش و کشاورزی نیز در روستاها گسترش می‌یابد و سطح شاخص‌ها در این مناطق صعود می‌کند، به نحوی که زمینه افزایش توان و مهارت روستاییان در همان روستا شکل گرفته و کیفیت آموزش غنی‌تر میشود، ضمن آنکه با این اقدام روستاییان نیز به شبکه شهری وصل می‌شوند و می‌توانند به صورت مستقیم محصولات خود را از طریق شبکه به شهرها عرضه کنند، امسال برای این موضوع به ٢۵ هزار روستا اضافه بر آنچه تاکنون دسترسی به شبکه داشتند، اینترنت عرضه می‌کنیم، ضمن آنکه تا پایان این دولت، روستای بالای ١٠ خانوار نخواهیم داشت که اینترنت نداشته باشد.
درحال‌حاضر می‌توان ادعا کرد بیش از ٩٠ درصد روستاهای کشور از خدمات ارتباطاتی بهره‌مند شده‌اند و برای روستاهایی با ١٠ تا ١۵ خانوار حداقل یک خط عمومی برقرار کرده‌ایم و روستاهای بیش از ٢٠ خانوار تلفن خانگی دارند.
شبکه ملی اطلاعات به پایان نمی‌رسد
محمود واعظی به مناسبت فرارسیدن هفته دولت نیز در برنامه گفت‌وگوی ویژه خبری به ارائه توضیحاتی درباره عملکرد دوساله خود در وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات پرداخته و درباره مسائلی مانند افزایش پهنای باند، شبکه ملی اطلاعات، وضعیت خدمات‌دهی اپراتورها پس از ارائه خدمات نسل سه، فیلترینگ هوشمند و… صحبت کرد. او در بخشی از صحبت‌های خود درباره شبکه ملی اطلاعات می‌گوید: شبکه ملی اطلاعات هیچ‌گاه به پایان نمی‌رسد و همیشه در حال تکمیل‌شدن است.
او درعین‌حال، به افزایش ٧٠ برابری مشترکان اینترنت موبایل اشاره می‌کند و می‌گوید: تعداد کاربران اینترنت موبایل در دو سال گذشته از حدود ٢۵٠ هزار مشترک به ٢٠ میلیون مشترک رسیده است. او در پاسخ به این سؤال که این‌گونه تصور میشود با آغاز به کار شبکه ملی اطلاعات دسترسی به اینترنت جهانی محدود خواهد شد، می‌گوید: همان‌طور که بارها و بارها اعلام شده و پیش از این هم در مجلس به تصویب رسیده ازجمله حقوق شهروندی دسترسی آزاد به اطلاعات است که در این دولت نیز این موضوع مورد توجه قرار گرفته و در این‌باره جلساتی در وزارت ارشاد تشکیل میشود.
به‌هرحال، دولت به حریم خصوصی افراد اعتقاد دارد و ما وظیفه خود می‌دانیم از این حریم پاسداری کنیم. واعظی در ادامه صحبت‌های خود به ارائه توضیحاتی درباره فیلترینگ هوشمند پرداخته و بیان کرده: در اجرای فاز اول این برنامه حدود ٨٧ درصد توفیق داشته‌ایم و اکنون در شرایطی فاز دوم این طرح دنبال میشود که ما امیدواریم تا پایان سال اجرای آن تکمیل شود.