جزئیات طرح آزادسازی تعرفه های اینترنت از زبان معاون رگولاتوری
هفته گذشته حسین فلاح جوشقانی معاون وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات و رئیس سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیوئی در مصاحبه‌ای از اصلاح قیمت و تعرفه اینترنت تا پایان تابستان سال جاری خبر داد. او هدف از این تغییر را اصلاح تعرفه اینترنت در جهت آزادسازی نرخ‌ها و رقابتی کردن بازار این بخش عنوان کرد.
نسترن محسنی معاون بررسی‌های فنی و صدور پروانه سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی در بیان جزئیات این طرح اظهار داشت: آن چیزی که در دنیا اتفاق افتاده و رگولاتورهای پیشرو با موفقیت پشت سر گذاشتند، این است که وقتی بازارها از وضعیت انحصاری به سمت رقابتی پیش می‌روند، سازوکار نظارتی و تنظیم مقرراتی متفاوت میشود. یعنی اگر ما بازار انحصاری داریم، باید حتماً به شکل تنظیم و اعمال مقررات پیشینی عمل کنیم؛ اما هرچقدر به سمت بازارهای رقابتی می‌رویم، رگولاتورها به مقررات گذاری پسینی رفتار می‌کنند. این موضوع به این دلیل است که زمانی که بازار در دست یک یا دو شرکت است آنها می‌توانند قیمت‌های کذایی و بالایی را برای خدمت‌های خود قرار دهند. اما نکته‌ای که وجود دارد این است که وقتی بازار به سمت رقابتی شدن پیش می‌رود، برای جذب مشتری بیشتر و کسب حداکثری بازار، قیمت‌ها پایین‌تر اعلام میشود تا شرکت بتواند خود را برنده بازار بداند.
هرلحظه احساس شود که آزادسازی تأثیرات منفی در بازار ایجاد کرده، رگولاتور ورود می‌کند و تعرفه را تعیین می‌کند
وی ادامه داد: وقتی بازارها به سمت بازار رقابتی می‌روند، دیگر نباید تمرکز رگولاتور بر سقف تعرفه تعیین شده، باشد. همچنین دیگر تمرکز بر روی تعرفه و تعرفه‌گذاری نخواهد بود و بازارها آزادسازی می‌شوند.
به‌طورکلی آزادسازی به این معناست که شرکت‌هایی که اپراتور مسلط بازار یا “اس ام پی” هستند، تعرفه خود را مشخص می‌کنند اما بعد از تعیین تعرفه، بلافاصله آن را روی سایت خود قرار نمی‌دهند و به مردم اعلام نمی‌کنند. چرا که ابتدا باید تعرفه تنظیم‌شده خود را به رگولاتور اعلام کنند و ازآنجایی‌که SMPسهم بالایی -حدود ۵۰ درصد سهم کل بازار- در خرده‌فروشی بازار دارد و تعرفه‌گذاری از این طریق به شدت بر روی بازار تأثیرگذار است، این بار رگولاتور آن را بررسی می‌کند. درواقع نیاز است تا آن تعرفه تعیین شده، مورد تأیید قرار گیرد و تعرفه‌ها قبل از انتشار باید از مسیر رگولاتور عبور کنند. در این بازار برای اپراتورهایی که قدرت مسلط نیستند و سهم کوچکی از بازار را دارند لازم نیست این مسیر طی شود و تنها باید به سازمان تنظیم مقررات و رگولاتور اطلاع‌رسانی کنند.
به‌طورکلی رگولاتور هرلحظه در این فرآیند احساس کند که تأثیرات منفی در بازار ایجاد شده و موجب خدشه وارد شدن به رقابت سالم بازار شده، ورود می‌کند و تعرفه را تعیین می‌کند و این ملاحظات در طرح آزادسازی تعرفه‌ها آمده است.
در بازار رقابتی فعلی نیاز به توسعه بازار و رقابتی‌تر شدن و تسهیل در خدمت با عملکردهای مختلف داریم
محسنی در رابطه با لزوم اجرای این طرح با توجه به رقابتی شدن بازار اظهار داشت: این پروژه حاصل تجربیات مشاوران بین‌المللی است که از متخصصان “آی تی یو” بوده‌اند. ما به‌هرحال در دو الی سه سال گذشته به این سمت رفتیم که به موازات مخابرات ایران که بخش ثابت ارتباطات کشور را پشتیبانی می‌کند، شرکت‌های FCP و Servco ایجاد کردیم. شرکت‌های FCP هم در حوزه شبکه و هم در حوزه خدمت دقیقاً آن کاری را که شرکت مخابرات در بخش ثابت انجام می‌دهند را عهده‌دار هستند و سروکوها گرچه نمی‌توانند شبکه داشته باشند اما در بخش خدمت مانند مخابرات عمل می‌کنند. بنابراین خدمت در حوزه خرده‌فروشی رقابتی است، یعنی چیزی حدود ۱۷ شرکت FCP و ۶۰ شرکت سروکو به موازات مخابرات ایران حضور دارند.
این نشان می‌دهد بازاری نسبتاً رقابتی شکل‌گرفته و لازم است سازوکارهای رگولاتوری در این شرایط تغییر کند و دیگر نمی‌توان با سبک قدیمی پیش رفت. در این شرایط نیاز به توسعه بازار و رقابتی‌تر شدن و تسهیل در خدمت با عملکردهای مختلف داریم که البته این سازوکارها می‌تواند از اپراتوری با اپراتور دیگر متفاوت باشد؛ درنتیجه، این تنوع سرویس‌ها باعث میشود تا خدمتی با کیفیت مناسب از طریق اپراتورها به کاربران نهایی ارائه شود.
معاون بررسی‌های فنی و صدور پروانه سازمان تنظیم مقررات ادامه داد: به‌طورکلی بازار ما به دو دسته بازار صوت یا دیتای همراه و بازار صوت و دیتای ثابت تقسیم میشود.
هرکدام از این بازارها بخش عمده‌فروشی و خرده‌فروشی دارند.
در بحث آزادسازی، ما بازار خرده‌فروشی را دنبال می‌کنیم که شامل بازارهای موبایل و بازار دیتای موبایل و دیتای ثابت است. منظور از خرده‌فروشی آن چیزی است که به کاربر نهایی می‌رسد و منظور از عمده‌فروشی هم آن چیزی است که یک اپراتور به اپراتور دیگر می‌دهد تا اپراتور دوم بین کاربران دیگر تقسیم کند.
پس از انجام آزادسازی همچنان نظارت بر کف تعرفه وجود دارد
وی در خصوص وجود نگرانی برای افزایش قیمت‌ها و بر هم خوردن بازار پس آزادسازی نرخ‌ها، گفت: وقتی ما آزادسازی را انجام می‌دهیم یعنی با توجه به رقابتی شدن، تمرکزمان را از سقف قیمت برمی‌داریم اما همچنان نظارت وجود دارد؛ به‌طور خاص تمرکز بر کف تعرفه خواهیم داشت.
محسنی همچنین افزود: ما از نظام صنفی پیشنهادی داشتیم که از خود صنف و بازار در این مورد به ما کمک کنند؛ عموماً هم وقتی آزادسازی انجام میشود به خود بازار توجه میشود اما در کنار آن نگاه رگولاتور از بازار برداشته نمی‌شود. ما یقیناً در این راستا از نظام صنفی نظر می‌خواهیم، چراکه نظرات آنان برای ما می‌تواند سازنده باشد چون تمام شرکتها به‌نوعی در آن حضور دارند اما رگولاتور همچنان تمرکز بر کف تعرفه خواهد داشت. در بازارهای رقابتی نگاه از سقف به سمت کف تعرفه است و تمرکز بر روی تعرفه برجسته میشود و جز پارامترهایی است که باید چک شود.
معاون بررسی‌های فنی و صدور پروانه سازمان تنظیم مقررات در رابطه بااینکه آیا در گذشته چنین طرحی در کشور دیگر اجرا شده، توضیح داد: بازار رقابتی یک راهکار اصلیِ مورد تأیید ITU است؛ در بازارهای رقابتی رگولاتور مداخله حداقلی می‌کند. زمانی رگولاتور در بازار مداخله می‌کند که حس کند رقابت در کمین خدشه‌دار شدن است. در این مواقع طبیعتاً نباید اجازه دهد که رقابت خدشه‌دار شود، وقتی احساس کند رقابت دچار تزلزل میشود، ورود می‌کند و رعایت قاعده‌ای را به بازار یادآوری می‌کند.
وی در همین رابطه ادامه داد: مطالعات ما در این رابطه مسبوق به سابقه است. در یکی دو سال قبل پروژه‌ای مفصل در رابطه با نظام‌نامه تعرفه داشتیم که بخشی از آن در مصوبه ۲۶۶ بیان شد.
یعنی یک بار ما آن را تجربه کردیم؛ اتفاقی که در این مصوبه افتاد، آزادسازی FUP بود و خود اپراتورها بودند که بر اساس طرح‌های تجاری‌شان صرفه اقتصادی خود را مشخص می‌کردند؛ برای مثال می‌گفتند برای من در صورتی صرفه اقتصادی دارد که ۱ مگ با ۱۲۵۰۰ تومان که رگولاتور تعیین کرده را ۲۰ گیگ حجم به آن اختصاص دهم و دیگری می‌گفت من ۳۰ گیگ می‌دهم و دیگری می‌گفت ۱۸ گیگ می‌دهم. ما قسمتی از آزادسازی را در مصوبه قبلی پیش بردیم و تجربه کردیم و نتایج خوبی از آن گرفتیم اما مردم ما مانند تمام مردم دنیا تنوع سرویس لازم دارند چراکه فردی مصرف بالا و دیگری مصرف پایین‌تری دارد. در این مصوبه بخشی از این طرح انجام شد و بخشی در دست رگولاتور بود و قیدوبندها هنوز باقی مانده بود که این هم نهایی شد و بالاخره پیشنهاد آن بر روی سایت قرار گرفته و از شرکتها نظرخواهی شده تا نظرات را جمع کنیم و بعد از تأیید و جمع‌بندی نظرات، آن را به کمیسیون تخصصی و بعد به کمیسیون تنظیم مقررات ارائه می‌کنیم.
تمام تلاش ما این است که تا آخر تابستان بازار خرده‌فروشی آزادسازی شود
محسنی در خصوص تجربه اجرای این طرح در سایر نقاط دنیا گفت: این پیشنهادی که تنظیم شده در نقاط دیگر دنیا هم وجود دارد، یعنی بازار پس از رقابتی شدن، به خود بازار سپرده شده است. این طرح در کشورهای دیگر در رگولاتورهای نسل چهارم و گاهی نسل پنجم تجربه شده و امیدواریم که در کشور ما هم موفقیت‌آمیز پیش برود. در کشور ما پیشنهاد این طرح توسط معاونت بررسی‌های فنی و صدور پروانه تنظیم شده و پس از آماده‌سازی بر روی سایت سازمان تنظیم مقررات به مدت حدود دو هفته قرار گرفت. پس از تجمیع نقطه نظرات مختلف و با در نظر گرفتن پیشنهادهای ما به کمیسیون منتقل میشود که امیدواریم طی یکی دو ماه آینده نظر کمیسیون را داشته باشیم. اگر کمیسیون مصوب کند به عنوان قاعده جدید در بازار حاکم خواهد شد، تمام تلاش ما این است که تا آخر تابستان بازار خرده فروشی ما آزاد سازی شود.
برای توسعه بازار باید هزینه‌های اپراتورهایمان کاهش پیدا کند
معاون بررسی‌های فنی و صدور پروانه سازمان تنظیم مقررات در رابطه با تأثیر اجرای این طرح روی توسعه بازار اظهار داشت: توسعه بازار برای ما بسیار اهمیت دارد، پس برای توسعه بازار باید هزینه‌های اپراتورهایمان کاهش پیدا کند تا به جای پرداخت هزینه، آن پول را سرمایه‌گذاری کنند.
ما در حال حاضر نیاز داریم ارتقاء فناوری در حوزه ارتباطات ثابت داشته باشیم، ارتقا فناوری در نسل‌های موبایل را تا سه سال گذشته داشته‌ایم و در حال حاضر شاهد این هستیم که از ۳G عبور کردیم و در اکثر نقاطی که متقاضی نسل‌های بالای هستند، نسل های ۴G و ۴.۵G ارائه میشود؛ برای آنکه بخش ارتباطات ثابت از این قافله عقب نماند، باید ADSL به فیبرنوری ارتقا پیدا کند وگرنه سرعتی را که ADSL می‌دهد، با نسل‌هایی که در ارتباطات همراه داریم، برابری نمی‌کند. به همین دلیل ما نیاز داریم تا سرمایه‌گذاری در این بخش انجام شود؛ این سرمایه‌گذاری از کاهش هزینه‌های اینترنت و با انتقال صورت می‌گیرد که ما در دستور کار داریم و به‌موازات این طرح پیش خواهیم رفت.