شکست انحصار فیبر نوری؟
سال‌ها فیبرنوری یک گزینه مهم برای توسعه ارتباطی در ایران به‌شمار می‌رفته با این حال و به‌رغم تلاش‌های مختلف این تکنولوژی در بخش دسترسی هیچ‌گاه فراگیر نشد. هرچند در ایران تقریبا همه تکنولوژی‌های ارتباطی از DSL و وایمکس و TD-LTED گرفته تا GSM، ماهواره، دکل و فیبر به‌شکل تجاری عرضه شده اما در این میان و به‌رغم تاکیدات زیاد درباره اینکه فیبر یکی از اصلی‌ترین و با ثبات‌ترین روش‌های ارتباطی است این تکنولوژی نتوانست توسط بازیگران این عرصه توسعه داده شود.
شرکت مخابرات چه در زمانی که بخشی از دولت به‌شمار می‌رفت و چه در زمانی که به بخش غیردولتی واگذار شد انحصار این بخش را در اختیار داشته است. در طول سال‌های اخیر هم تلاش این شرکت برای ارائه سرویس مبتنی بر فیبر به نام تانوما با موفقیت زیادی مواجه نشد. از طرف دیگر به‌رغم ایجاد اپراتور دومی برای توسعه فیبرنوری و حضور اولیه بازیگری چون شرکت MTN که تجربه حضور در بازار مخابرات ایران را هم داشت این پروژه بعد از چند سال شکست خورد. باوجود اینکه دولت‌های مختلف در این سال‌ها تلاش کرده‌اند با دادن برخی مجوزها خدمات‌دهندگان اینترنتی خصوصی را هم تشویق به حضور در این عرصه کنند اما نیاز به سرمایه‌گذاری بالا عملا اجازه حضور بخش‌های خصوصی را در این عرصه نداده است. همچنین تشویق به سیاست‌هایی چون ایجاد کنسرسیومی متشکل از شرکت‌های اینترنتی برای ایجاد اپراتورهای قدرتمند هم عملا به سرانجامی نرسید.
فیبر نوری به‌دلیل امکان ارائه سرویسی پرسرعت و باثبات همواره روشی مطمئن برای اتصال به‌شمار می‌رفته و در برخی کشورهای پیشرو چندین دهه است همچنان ارتباط از این طریق به‌عنوان یک سرویس در اختیار کاربران قرار می‌گیرد.
بالاخره شکست انحصار؟
حالا اما و در تازه‌ترین تحول در این زمینه وزیر ارتباطات از لغو انحصار مخابرات در زمینه فیبر خبر داده و گفته یک شرکت قادر به ارائه خدمات فیبر است و قرارداد سایر شرکت‌ها هم در دست تبادل است.
بحث ارائه خدمات فیبر توسط یک شرکت به غیر از مخابرات درحالی بعد از سال‌ها دوباره مطرح میشود که درحال‌حاضر با توسعه شبکه 4G و رشد سرعت اینترنت عملا کیفیت اینترنت برای بسیاری از مصارف سنگین مانند ویدئوی آنلاین قابل قبول است. با این حال آذری‌جهرمی که در اینستاگرام خود در این زمینه با کاربران گفت‌وگو می‌کرد در پاسخ به پرسشی درباره اینکه چرا به‌جای فیبر روی 5G سرمایه‌گذاری نمی‌شود، گفته است که هر دو تکنولوژی جایگاه خود را دارند، نسل پنجم بدون توسعه فیبر نوری قابل اجرا نیست.
خود شرکت مخابرات در سال 96 پروژه فیبر را تحت عنوان پروژه «تانوما» کلید زد که در آن زمان حتی معاون اول رئیس‌جمهور پروژه را افتتاح کرد با این حال با گذشت چند سال مخابرات نتوانست این پروژه را به سرانجام مشخصی برساند.
مخابرات پیش از آن هم تجربه مشابهی را در زمینه انحصار در خطوط ADSL داشت که این ماجرا و کشمکش‌های بین دولت، بخش‌خصوصی و این شرکت عملا راه به جایی نبرد.
طی سال‌های اخیر دولت از طریق ارائه مجوزهایی که در آن به‌شرکت‌ها اجازه می‌دهد توسعه ارتباطی را به هر شکل فراهم کنند عملا اجازه توسعه فیبر را به رقبای مخابرات داده بود اما این تمهیدات به‌دلیل نیاز به سرمایه‌گذاری کلان در این عرصه هیچ‌گاه موفق نبود.
حالا به نظر می‌رسد این انحصار در واقع از طریق مشارکت بازیگران اینترنتی شکسته شده به‌طوری‌که شرکت خصوصی حالا در قراردادی که جزئیات آن هنوز اعلام نشده به ارائه خدمات فیبر می‌پردازد. مخابرات هم‌اکنون شبکه گسترده‌‌ای سیم مسی را که بخش قابل‌توجهی از آن را با فیبر جایگزین کرده در اختیار دارد. مشارکت مخابرات با دیگر شرکت‌ها آن را از سرمایه‌گذاری مجدد در بخش‌هایی از پروژه بی‌نیاز می‌کند.
تاثیر در قیمت اینترنت
به‌رغم آنکه توزیع اینترنت، در ایران به‌شکل‌های متنوعی صورت گرفته اما قیمت اینترنت نسبت به هزینه‌های سبد خانوار گران به حساب می‌آمده است. با توجه به افزایش نرخ تورم طی ماه‌های اخیر و خرید پهنای باند به قیمت دلار پیش‌بینی می‌شد این موضوع بر قیمت اینترنت تاثیر بگذارد هرچند پیش از این دو اپراتور تلفن همراه ایران که حالا بزرگ‌ترین اپراتورهای توزیع اینترنت هم به‌شمار می‌روند تغییراتی را در تعرفه‌های خود انجام دادند که با اعتراض دولت مواجه شد.
بعید به نظر می‌رسد ارائه خدمات روی فیبر تاثیر مشخصی روی کاهش قیمت اینترنت داشته باشد. آذری‌جهرمی هم در پاسخ به یک کاربر در اینستاگرامش که گفته بود چرا با توجه به وضعیت اقتصادی کشور، قیمت اینترنت کاهش پیدا نمی‌کند، گفت: همه چیز گران شده، هزینه‌های اپراتورها هم افزایش پیدا کرده و نگهداری شبکه ارتباطی هم با هزینه‌های به مراتب بالایی مواجه شده است. تثبیت قیمت اینترنت کار دشواری برای ما بود. اگر امکانش باشد، حتما نرخ‌ها را کاهش می‌دهیم.
تغییر از تکنولوژی به تکنولوژی دیگر هم عملا باعث افزایش قیمت اینترنت شده است. اتصال اینترنت از طریق ADLS به‌دلیل کیفیت پایین و عدم توسعه آن عملا نشان‌دهنده منسوخ شدن این تکنولوژی است. خود وزیر ارتباطات درباره مشکل نبود پورت خالی برای دریافت ADSL به کاربران توصیه می‌کند از TD-LTE استفاده کنند که هزینه بالاتری هم به کاربر تحمیل می‌کند.
اینترنت ماهواره‌ای
اینترنت ماهواره‌ای به‌عنوان یکی از جدیدترین متدهای اتصال به اینترنت طی سال‌های اخیر بسیار مورد توجه قرار گرفته است. چند شرکت درحال‌حاضر درحال کار روی این موضوع هستند. شرکت استارلینک یکی از این شرکت‌هاست که تاکنون صدها ماهواره را به فضا فرستاده و نخستین تست‌های اتصال را هم انجام داده است. به گفته ایلان ماسک صاحب این شرکت رسیورهای این ماهواره به اندازه یک جعبه پیتزا هستند و دسترسی بسیار پرسرعتی را برای کاربر فراهم می‌کنند.
وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات هم درباره اینترنت ماهواره‌ای معتقد است: یک تکنولوژی جدید که تا سال ۲۰۲۵ فراگیر میشود. علاوه بر شرکت‌های آمریکایی، چینی‌ها هم به‌دنبال منظومه‌های ماهواره‌ای اینترنت هستند و یک تحول بزرگ برای دسترس‌پذیر کردن اینترنت در تمام سطح زمین و توسعه اینترنت اشیا است.