در طرح ملی فیبر نوری منازل و کسب‌وکارها چه اتفاقی خواهد افتاد؟ اپراتور بیش از هزار شهر مشخص شد
طرح ملی فیبر نوری منازل و کسب‌وکارها که احتمالاً مهم‌ترین برنامه وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات دولت سیزدهم است با پوشش رسانه‌ای زیادی از سوی این وزارتخانه همراه شده است. در آخرین آمارهای منتشر شده از سوی رگولاتوری تکلیف هزار و ۲۳۴ شهر مشخص شده؛ اما هنوز دو استان، به صورت کامل بدون اپراتور هستند. بیشترین سهم در ایجاد پوشش چه از نظر تعهدات پروانه‌ای و چه تعداد شهرها را ایرانسل در اختیار دارد، هرچند شرکت مخابرات ایران هنوز وارد این طرح نشده و همین موضوع، رسیدن به هدف ایجاد ۲۰ میلیون پوشش خانوار تا سال ۱۴۰۴ را در ابهام قرار داده است.
عیسی زارع‌پور وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات تقریباً در بیشتر مصاحبه‌های خود به طرح توسعه فیبرنوری اشاره می‌کند. طرحی که براساس آن در سال ۱۴۰۴ بیست میلیون خانوار در کشور تحت پوشش شبکه فیبر نوری قرار خواهند گرفت. قرار بود اجرای این طرح با همکاری کامل اپراتورهای ثابت و همراه انجام شود؛ اما پس از آنکه با اصلاح چند باره مصوبه کمیسیون تنظیم مقررات، ایرانسل وارد طرح شد، شرکت مخابرات ایران به دلیل اختلافاتی که با وزارتخانه دارد همچنان وضعیت نامشخص دارد.
با وجود این، حداقل روی کاغذ اکثر شهرهای کشور دارای اپراتوری هستند که پوشش فیبر نوری را ایجاد کند.
پوشش کشوری
آخرین تقسیمات کشوری که در سایت مرکز آمار ایران آمده و مربوط به پایان سال ۱۴۰۱ میشود ایران را به ۱۴۳۱ شهر تقسیم کرده است. براساس آنچه در سایت رگولاتوری آمده، تکلیف فیبرکشی در ۱۲۳۴ شهر مشخص شده و ۱۹۷ شهر هنوز بدون اپراتور هستند. تمامی شهرهای استان‌های اردبیل، ایلام، چهارمحال و بختیاری، زنجان، سمنان، کردستان، کرمان، کرمانشاه، گلستان، گیلان، همدان و یزد دارای اپراتور هستند در برخی استان‌ها مانند سیستان و بلوچستان و هرمزگان نیز تعداد بسیار کمی شهر، بدون پوشش مانده است که به نظر می‌رسد مربوط به ایجاد شهرهای جدید باشد و می‌توان گفت در این استان‌ها تعهد کامل وجود دارد. در مقابل دو استان خراسان شمالی و خراسان جنوبی هنوز هیچ اپراتوری ندارند.
حضور اپراتورها در استان‌های مختلف و شهرهای متعهد شده برای ایجاد پوشش فیبرنوری
در برخی استان‌ها تنها یک اپراتور فعال است و در برخی دیگر چندین اپراتور حضور دارند.
اما ماجرا را از سمت اپراتورها نیز می‌توان بررسی کرد. تاکنون بیشترین تعهد ایجاد پوشش را ایرانسل دارد که در ۴۷۵ شهر حضور خواهد داشت. از نظر تعداد استان‌ها نیز این اپراتور بیش از دیگران تعهد دارد. پس از آن های‌وب است که ۲۰۰ شهر را باید پوشش بدهد.
استان‌ها و شهرهای هر اپراتور برای ایجاد پوشش
پس از اینها آسیاتک و مبین‌نت هستند و بقیه اپراتورها هرکدام کمتر از ۱۰۰ شهر را متعهد شده‌اند. کم‌ترین تعهد نیز مربوط به رایتل است که در دو استان آذربایجان شرقی و تهران، ۲۰ شهر را تحت پوشش خواهد داشت. باید توجه داشت که در شهرهای بزرگ معمولاً بیش از یک اپراتور حضور دارند که مراکز استان‌ها از این جمله هستند.
در مراکز استان‌ها
ایجاد پوشش در مراکز استان‌ها معمولاً با استقبال بیشتری از سوی اپراتورها روبرو میشود زیرا احتمال جذب مشترک بالاتر است.
همان‌گونه که در جدول زیر دیده میشود در شهرهای تبریز، اصفهان، کرج، تهران، مشهد، اهواز، شیراز و قم، بیش از یک اپراتور حضور دارند و در مقابل در شهرهای بیرجند و بجنورد هنوز نام هیچ اپراتوری قید نشده است.
حضور اپراتورها در مراکز استان‌ها برای ایجاد پوشش FTTH
آماری که هنوز ارائه نشده، تعداد خانواری است که در هر شهر یا استان، تحت پوشش قرار خواهند گرفت. از آنجا که پروانه یکپارچه شبکه و خدمات ارتباطی (UNSP) نه براساس تعداد استان که برحسب خانوار تحت پوشش، داده شده است، باید دید هر اپراتور در شهر یا استانی که حضور دارد، چند خانوار را پوشش خواهد داد.
نیامده و آمده
در مراسم ۲۷ اردیبهشت ۱۴۰۱ که تفاهم‌نامه اولیه ایجاد پوشش فیبر نوری امضا شد، ۹ اپراتور رایتل، های‌وب، شاتل، آسیاتک، فناپ تلکام، پیشگامان، صبانت، ایرانیان‌نت و مبناتلکام حضور داشتند؛ اما در مراسم اعطای پروانه UNSP در ۲۴ مرداد امسال ایرانیان‌نت، رایتل و مبنا تلکام غایت بودند و در مقابل ایرانسل به این جمع افزوده شد.
براساس جدولی که در سایت رگولاتوری آمده، دو اپراتور رایتل و مبین‌نت نیز متعهد ایجاد پوشش فیبر نوری شده‌اند که مجموع تعهد آنها ۱۷۰ شهر در ۶ استان شده‌اند. تاکنون خبر مبنی بر دریافت پروانه UNSP از سوی این دو اپراتور منتشر نشده است.
از آنجا که ایرانیان‌نت و مبنا تلکام نه پروانه دریافت کرده‌اند و نه در جدول تعهدات اپراتورها نامی از آنها به میان آمده به نظر می‌رسد از حضور در این طرح منصرف شده‌اند.
حاضرِ غایب
وضعیت شرکت مخابرات ایران در طرح پوشش فیبر نوری همچنان نامشخص است. اختلاف میان مخابرات و وزارت ارتباطات که در تیر ماه امسال به اوج خود رسید، همچنان برطرف نشده است. در آن زمان، به صورت رسمی اعلام شد رگولاتوری پروانه فعالیت شرکت مخابرات ایران را تمدید نکرده است. هرچند در مجمع عمومی شرکت مخابرات اعلام شد اختلاف میان وزارت ارتباطات و مخابرات در حال برطرف شدن است و مخابرات حاضر به پذیرش تعهد در پروژه فیبر نوری شده؛ اما شنیده‌ها حاکی از آن است که پروانه شرکت مخابرات هنوز تمدید نشده است و در جدول تعهدات اپراتورها نیز شهری با نام شرکت مخابرات به ثبت نرسیده است.
اما نکته مهم اینجاست که براساس اطلاعات همان جدول، شرکت مخابرات ایران هم‌اکنون در نزدیک به ۸۰ شهر تجهیزات FTTH دارد.
در طرح اولیه ایجاد ۷ میلیون پوشش FTTH برای شرکت مخابرات ایران در نظر گرفته شده بود. اگر این شرکت به هر دلیل وارد این پروژه نشود، رسیدن به هدف ایجاد ۲۰ میلیون پوشش خانوار تا سال ۱۴۰۴ دشوار خواهد بود.
کم و زیاد تعهدها
ماده ۴ آخرین نسخه مصوبه ۳۳۶ کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات، شرایط عمومی دریافت الحاقیه پروانه UNSP برای هر اپراتور را تشریح کرده است. براساس این ماده، شرکت مخابرات ایران در صورت دریافت پروانه متعهد به ایجاد پوشش برای هفت میلیون خانوار (حداکثر یک میلیون خانوار در هشت کلان‌شهر و حداقل پنج میلیون خانوار خارج از مراکز استان) خواهد شد. ایرانسل که پروانه را دریافت کرده، متعهد به ایجاد پوشش برای پنج میلیون خانوار (حداکثر یک میلیون خانوار در هشت کلان‌شهر و حداقل سه میلیون خانوار خارج از مراکز استان) است. دارندگان پروانه شبکه ارتباطی ثابت (FCP) نیز هرکدام باید پوشش یک میلیون خانوار (حداکثر هشتصد هزار خانوار در هشت کلان‌شهر) را متعهد شوند و دارندگان دارندگان پروانه انتقال داده مبتنی بر فناوری بی‌سیم (WTTx) نیز باید برای سه میلیون خانوار (حداقل یک میلیون خانوار خارج از مراکز استان) پوشش ایجاد کنند و سرانجام شرکت رایتل نیز متعهد به ایجاد پوشش برای پانصد هزار خانوار (حداکثر یکصد و پنجاه هزار خانوار در هشت کلان‌شهر) میشود. تمامی این اعداد برای سه سال اول دریافت پروانه است.
تاکنون هفت اپراتور شامل ایرانسل و ۶ شرکت FCP پروانه UNSP را دریافت کرده‌اند که مجموع تعهدات آنها ایجاد پوشش برای یازده میلیون خانوار در سه سال اول دریافت پروانه میشود. اما در جدول سایت رگولاتوری نام مبین‌نت و رایتل هم آمده و تعهداتی برای آنها درج شده است. با فرض آنکه این دو اپراتور در آینده پروانه UNSP دریافت کنند، مجموع تعهدات به ۱۴.۵ میلیون پوشش خانوار می‌رسد و همچنان جای شرکت مخابرات ایران در این طرح خالی خواهد ماند. با توجه به حضور مخابرات در کل کشور و تجهیزاتی که این اپراتور از پیش داشته (داکت، حوضچه و…) غیبت مخابرات می‌تواند موفقیت کامل طرح را با چالش جدی مواجه کند. هرچند اگر بقیه اپراتورها به همه تعهدات خود عمل کنند، تحول جدی در این زمینه در کشور ایجاد خواهد شد.
پاداش ایجاد پوشش
مصوبه شماره ۲ جلسه شماره ۳۳۶ کمیسیون تنظیم مقررات، برای هر اپراتور بابت ایجاد پوشش FTTH مبلغی به عنوان پاداش در نظر گرفته است که از حق‌السهم سالانه‌ای که باید به رگولاتوری پرداخت کند، کسر میشود.
به ازای هر خانوار تحت پوشش شبکه فیبر نوری واقع در مراکز استان (به غیر از هشت کلان‌شهر)، پنج میلیون ریال (۵۰۰ هزار تومان)، به ازای هر خانوار تحت پوشش واقع در سایر شهرها/روستاهای کشور دوازده میلیون ریال (یک میلیون و ۲۰۰ هزار تومان) و به ازای هر مشترک متصل شده دارای خدمت FTTH فعال در شهرها/روستاهای کشور، بیست میلیون ریال (۲ میلیون تومان) از حق‌السهم هر اپراتور کاسته خواهد شد. این در صورتی است که میزان پوشش و مشترکین متصل شده در دوره مجاز پرداخت حق‌السهم باشند.
از آنجا که هنوز مشخص نیست هر اپراتور چه تعداد خانوار را در کدام شهرها و روستاها تحت پوشش خواهد داشت، نمی‌توان مبلغ دقیقی این معافیت را مشخص کرد.
آخرین آمار FTTH در سایت سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی
اطلاعات سایت رگولاتوری در ۱۸ شهریور ماه اعلام می‌کند تاکنون بیش از ۳ میلیون خانوار در کشور تحت پوشش FTTH قرار گرفته‌اند که ۱۶ درصد پروژه پیشرفت داشته و بیش از ۴۵۰ هزار مشترک FTTH در کشور از این سرویس استفاده می‌کنند.
از آنجا که گزارش فصلی رگولاتوری از وضعیت ارتباطات کشور در پایان بهار امسال منتشر نشده، نمی‌توان میزان موفقیت اپراتورها در عمل به تعهدات را به صورت جزئی‌تر بررسی کرد.