لندتک، یا وام دهی مبتنی بر فناوری، که از (lend) به معنای قرض دادن و (tech) تکنولوژی تشکیل شده، انقلابی در صنعت مالی ایجاد کرده است. این فناوری از هوش مصنوعی و سایر فناوری‌های جدید برای ارائه وام به افراد و کسب‌وکارها به صورت سریع‌تر، آسان‌تر و مقرون‌به‌صرفه‌تر استفاده می‌کند. لند تک به افراد و کسب‌وکارهای بیشتری امکان دسترسی به وام را می‌دهد.

لندتک (Lendtech) یا وام دهی مبتنی بر فناوری، یک صنعت نوظهور و زیرمجموعه ای از فین تک (FinTech) است که از فناوری برای تسهیل فرآیند وام دهی استفاده می کند. لندتک ها معمولاً از پلتفرم های آنلاین برای جمع آوری سرمایه از سرمایه گذاران خرد و متوسط استفاده می کنند و سپس این سرمایه را برای ارائه وام به افراد و مشاغل ارائه می دهند.

تاریخچه لندتک
لندتک در اوایل دهه 2000 با ظهور پلتفرم های آنلاین مانند Prosper و Lending Club آغاز شد. این پلتفرم ها به افراد و مشاغل این امکان را می دادند که وام بگیرند و بدهند بدون اینکه به بانک ها یا سایر نهادهای مالی سنتی مراجعه کنند.

انواع لندتک
لندتک‌ها را می‌توان به دو دسته اصلی تقسیم کرد:

P2P لندتک‌ها: این لندتک‌ها به افراد امکان می‌دهند تا مستقیماً به یکدیگر وام دهند. در این مدل، سرمایه‌گذاران می‌توانند پول خود را به صورت آنلاین به افراد یا کسب‌وکارهای دیگر وام دهند. متقاضیان وام نیز می‌توانند درخواست خود را در پلتفرم P2P ثبت کنند و سرمایه‌گذاران را برای سرمایه‌گذاری در وام خود جذب کنند.

وام‌دهنده‌های ثالث: این لندتک‌ها به عنوان واسطه بین سرمایه‌گذاران و متقاضیان وام عمل می‌کنند. در این مدل، سرمایه‌گذاران پول خود را به لندتک می‌دهند و لندتک این پول را به متقاضیان وام می‌دهد. لندتک نیز از متقاضیان وام سود دریافت می‌کند و این سود را به سرمایه‌گذاران می‌پردازد.

علاوه بر این دو دسته اصلی، انواع دیگری از لندتک‌ها نیز وجود دارند، از جمله:
لندتک خرده‌فروشی: این لندتک‌ها به افراد امکان می‌دهند تا وام‌های خرد را برای خرید کالاهای مصرفی مانند لوازم خانگی یا خودرو دریافت کنند.

لندتک تجاری: این لندتک‌ها به کسب‌وکارها امکان می‌دهند تا وام‌های تجاری را برای سرمایه‌گذاری در کسب‌وکار خود دریافت کنند.

لندتک تأمین مالی خرد: این لندتک‌ها به افراد امکان می‌دهند تا وام‌های خرد را برای تأمین مالی پروژه‌های شخصی مانند سفر یا تحصیل دریافت کنند.

ریسک و مقررات لندتک
لندتک‌ها مانند هر صنعت مالی دیگری، دارای ریسک‌هایی هستند. از جمله ریسک‌های لندتک می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

ریسک اعتباری: این ریسک مربوط به احتمال عدم بازپرداخت وام توسط وام‌گیرنده است.
ریسک نقدینگی: این ریسک مربوط به احتمال عدم دسترسی به منابع مالی کافی برای پرداخت وام‌ها است.
ریسک عملیاتی: این ریسک مربوط به احتمال بروز خطا یا سوء استفاده در فرآیند وام‌دهی است.
برای کاهش ریسک‌های لندتک، مقرراتی برای این صنعت وضع شده است. این مقررات در کشورهای مختلف متفاوت است، اما به طور کلی شامل موارد زیر می‌شوند:

مقررات اعتباری: این مقررات به منظور ارزیابی اعتبار وام‌گیرندگان وضع شده‌اند.
مقررات نقدینگی: این مقررات به منظور اطمینان از دسترسی لندتک‌ها به منابع مالی کافی برای پرداخت وام‌ها وضع شده‌اند.
مقررات عملیاتی: این مقررات به منظور کاهش خطر بروز خطا یا سوء استفاده در فرآیند وام‌دهی وضع شده‌اند.
گزارش بانک جهانی در مورد لندتک
گزارش بانک جهانی نشان داد که حجم وام های ارائه شده توسط لندتک ها در سال 2022 به 100 میلیارد دلار رسید که نسبت به سال 2021 افزایش 50 درصدی داشته است. این رقم انتظار می رود که تا سال 2025 به 500 میلیارد دلار برسد. در گزارش توسعه مالی جهانی 2022، بانک جهانی پتانسیل لندتک را برای گسترش دسترسی به مالی و ترویج پوشش مالی بررسی کرد.

گزارش مزایای کلیدی زیر را برای لندتک برجسته کرد:
افزایش دسترسی کاربران به منابع مالی: پلتفرم های لندتک می توانند به وام گیرندگانی که به طور سنتی توسط سیستم مالی رسمی نادیده گرفته می شوند، دسترسی پیدا کنند. این شامل مشاغل کوچک و متوسط (SME)، کارآفرینان خرد و افراد با درآمد کم یا سوابق اعتباری ضعیف است.

کاهش هزینه ها: پلتفرم های لندتک می توانند نرخ بهره و کارمزد پایین تری نسبت به موسسات مالی سنتی ارائه دهند. این به این دلیل است که آنها هزینه های عملیاتی کمتری دارند و می توانند از فناوری برای ساده سازی فرآیند وام دهی استفاده کنند.

زمان تصویب سریع تر: پلتفرم های لندتک می توانند درخواست های وام را پردازش کرده و وام ها را بسیار سریع تر از موسسات مالی سنتی تصویب کنند. این به این دلیل است که آنها از سیستم های ارزیابی اعتباری خودکار استفاده می کنند که می توانند ریسک اعتباری را سریع تر و کارآمدتر ارزیابی کنند.

گزارش بانک جهانی همچنین برخی از چالش هایی را که باید برای دستیابی به پتانسیل کامل لندتک برطرف شود، یادآور شد.

چالش های لند تک عبارتند از:
ابهام مقرراتی: چشم انداز مقرراتی برای لندتک در بسیاری از کشورها هنوز در حال تکامل است. این می تواند باعث شود که پلتفرم های لندتک برای فعالیت و مقیاس بندی دشوار باشد.

حریم خصوصی و امنیت داده ها: پلتفرم های لندتک حجم قابل توجهی از داده ها را در مورد وام گیرندگان خود جمع آوری می کنند. این داده ها برای ارزیابی اعتباری و ارزیابی ریسک ضروری است، اما همچنین باعث نگرانی در مورد حریم خصوصی و امنیت داده ها می شود.

حمایت از مصرف کنندگان: وام گیرندگان باید از شیوه های وام دهی مخرب و شرایط و ضوابط ناعادلانه محافظت شوند. این امر به ویژه برای وام گیرندگانی که جدید در خدمات مالی هستند یا سواد مالی محدودی دارند، مهم است.

با وجود این چالش ها، گزارش بانک جهانی نتیجه گرفت که لندتک پتانسیل ایفای نقش مهمی در گسترش دسترسی به مالی و ترویج پوشش مالی را دارد. گزارش توصیه کرد که دولت ها و رگولاتورها با پلتفرم های لندتک همکاری کنند تا سیاست ها و مقررات حمایتی را توسعه دهند و شیوه های وام دهی مسئولانه را ترویج کنند.

انتظار می رود بانک جهانی در سال 2023 گزارشی در مورد لندتک منتشر کند. این گزارش نمای کلی جامع تری از بازار جهانی لندتک را ارائه خواهد داد، همچنین تحلیل عمیق تری از مزایا، چالش ها و پیامدهای سیاستی لندتک را ارائه خواهد داد.

آینده لندتک در دنیا
لندتک یک صنعت نوظهور است که در سال‌های اخیر رشد قابل توجهی داشته است. انتظار می‌رود که لندتک در سال‌های آینده نقش مهم تری در اقتصاد جهانی ایفا کند.

از جمله عواملی که بر رشد لندتک تأثیر می‌گذارند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

رشد جمعیت: افزایش جمعیت منجر به افزایش تقاضا برای وام می‌شود.
رشد فناوری: فناوری‌های جدید مانند هوش مصنوعی و بلاک چین می‌توانند فرآیند وام‌دهی را کارآمدتر و مقرون به صرفه‌تر کنند.
گسترش اینترنت: گسترش اینترنت دسترسی افراد به خدمات لندتک را تسهیل می‌کند.
آینده لندتک در ایران
لندتک در ایران نیز در سال‌های اخیر رشد قابل توجهی داشته است. در حال حاضر، چندین لندتک ایرانی در حال فعالیت هستند که وام‌های خرد و متوسط را به افراد و مشاغل ارائه می‌دهند.

از جمله عواملی که بر رشد لندتک در ایران تأثیر می‌گذارند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

رشد اقتصادی: رشد اقتصادی منجر به افزایش تقاضا برای وام می‌شود.
توسعه زیرساخت‌های فناوری: توسعه زیرساخت‌های فناوری دسترسی افراد به خدمات لندتک را تسهیل می‌کند.
بازاریابی و تبلیغات: افزایش آگاهی از لندتک می‌تواند منجر به افزایش تقاضا برای این خدمات شود.
لندتک های موفق ایرانی عبارتند از:
دیجی‌پی (DigiPay): دیجی‌پی یک پلتفرم پرداخت دیجیتال است که در سال 2016 تاسیس شد. این پلتفرم علاوه بر درگاه پرداخت، پرداخت قبوض، کارت به کارت و … اخیراً نیز خدمات وام‌دهی را تحت عنوان وام خرید اقساطی ارائه می‌دهد. دیجی‌پی در سال ۱۴۰۲ بیش از 2.5 هزار میلیارد تومان وام اعطا کرده است.

لندو (Lendo): لندو یک پلتفرم وام‌دهی ثالث است که در سال 2015 تاسیس شد. این پلتفرم به عنوان واسطه بین سرمایه‌گذاران و متقاضیان وام عمل می‌کند.

ازکی وام (AzKiVaam): ازکی وام یک پلتفرم وام‌دهی P2P است که در سال 2019 تاسیس شد. این پلتفرم به سرمایه‌گذاران خرد امکان می‌دهد تا به صورت آنلاین به افراد و کسب‌وکارهای دیگر وام دهند.

اسنپ پی (SnapPay): اسنپ پی یک پلتفرم پرداخت دیجیتال است که در سال 2016 تاسیس شد. این پلتفرم اخیراً خدمات وام‌دهی را نیز ارائه می‌دهد.

قسطا (Qashta): قسطا یک پلتفرم وام‌دهی خرد است که در سال 2021 تاسیس شد. این پلتفرم به افراد امکان می‌دهد تا وام‌های خرد با مبلغ و بازپرداخت کوتاه‌مدت دریافت کنند.

منابع:

World Bank. (2022). Global Financial Development Report. Washington, DC: World Bank.