تقریبا یک ماه پیش بود که انجمن تجارت الکترونیک تهران با انتشار دومین گزارش خود از وضعیت کیفیت اینترنت کشور، نشان داد که قطعی و اختلال اینترنت همچنان روی اینترنت کشور ادامه دارد و وضعیت در این زمینه همچنان خطرناک است. همچنین این انجمن با انتشار جداولی نشان داد که ایران در رتبه اول قطعی اینترنت در جهان قرار دارد و این قطعی‌ها باعث ضرر‌های میلیاردی به کشور شده است.

طبق معمول واکنش وزارت ارتباطات به عنوان مجری زیرساخت‌های توسعه اینترنت در کشور این بود که این گزارش بیشتر از این که فنی باشد سیاسی است و اطلاعات آن ناقص است. به جز منابع داخلی که وضعیت اینترنت ایران را خطرناک توصیف  می‌کنند، منابع بین‌المللی هم با انتشار گزارش‌های مختلف از وضعیت اینترنت در جهان نشان داده‌اند که وضعیت اینترنت در ایران قابل قبول نیست. برای نمونه بر اساس گزارش سالانه وب‌سایت تاپ‌تن وی‌پی‌ان اینترنت ایران در سال ۲۰۲۳، به مدت ۵۱۳ ساعت قطع بوده و از نظر هزینه اقتصادی ناشی از قطعی اینترنت بعد از روسیه و اتیوپی در جایگاه سوم قرار می‌گیرد.

به گزارش «فن‌زی» گزارش سالانه وب‌سایت تاپ‌تن وی‌پی‌ان نشان داد قطع عمدی اینترنت در سال ۲۰۲۳، بیش از ۹.۰۱ میلیارد دلار برای اقتصاد جهان هزینه داشته است. این گزارش نشان در سال ۲۰۲۳، ۱۹۶ قطعی عمدی و اصلی در ۲۵ کشور رخ داده است. مجموع زمان اختلال در اینترنت در این سال ۷۹۲۳۸ بوده است. چنانچه مدت زمان قطعی اینترنت و قطعی شبکه‌های اجتماعی به ترتیب ۲۵۵۳۵ و ۵۳۷۰۳ ساعت بود. ۷۳۷ میلیون نفر در سال 2023 تحت تأثیر قطعی عمدی اینترنت قرار گرفتند. بیشترین شبکه اجتماعی که مسدود شد توییتر بود که در مجموع برای 10683 ساعت در 2023 ساعت قطع شد.

این گزارش مطرح کرد که سه کشور روسیه (4.02 میلیارد دلار)، اتیوپی (1.59 میلیارد دلار) و ایران (920.3 میلیون دلار) بیشترین ضرر از قطع عمدی اینترنت به اقتصاد جهانی متحمل کردند. بیشترین تعداد قطعی اینترنت مربوط به کشور عراق است که تقریباً دلیلی تمام این قطعی‌ها امتحانات مدارس بود. شهر مانیپور کشور هند نیز طولانی‌ترین قطعی اینترنت در سال 2023 را به خود اختصاص داد. طبق داده‌های این گزارش اینترنت در ایران در سال 2023 به مدت 513 ساعت قطع بود. مدت زمان قطعی شبکه‌های اجتماعی نیز در همین بازه 12.624 ساعت برآورد شده است.

همچنین بر اساس این گزارش هزینه قطع شدن اینترنت نسبت به سال 2022، 67 درصد کاهش داشته؛ اما در مقایسه با سال 2021، 45 درصد بیشتر شده است. مدت‌زمان خاموشی اینترنت هم نسبت به سال 2021 و 2022 به ترتیب 18 و 71.5 درصد افزایش داشته است.

این گزارش درواقع هزینه جهانی خاموشی اینترنت، تأثیر اقتصادی هر قطعی عمدی اینترنت و مسدودسازی رسانه‌های اجتماعی را در سراسر جهان در سال 2023 محاسبه می‌کند. وب سایت تاپ‌تن وی‌پی‌ان قطعی اینترنت در سطح ملی و منطقه‌ای و قطعی رسانه‌های اجتماعی را که توسط دولت‌های سراسر جهان اعمال می‌شود، رصد می‌کند. افزون بر این دو مورد، کاهش شدید سرعت اینترنت را نیز بررسی کرده و مشمول اختلال اینترنت می‌داند. به‌علاوه، تاپ‌تن وی‌پی‌ان هزینه قطعی اینترنت در هر کشور و همچنین علل قطعی اینترنت را تفکیک و تجزیه تحلیل کرده است.

 هزینه قطعی اینترنت در سال 2023 به تفکیک کشور

در جدول زیر کشورهایی را که در سال 2023 یک قطعی بزرگ داشته‌اند، نشان می‌دهد. در این جدول کشورها به ترتیب هزینه اقتصادی قطعی اینترنت (از بیشترین به کمترین) قید شده‌اند. در این جدول دلیل هر قطعی اینترنت هم ذکر شده است.

هزینه قطعی اینترنت در سال 2023 به تفکیک منطقه

جدول زیر نیز مجموع هزینه‌های اقتصادی تمام قطعی‌های بزرگ اینترنت در سال 2023 را بر اساس منطقه نشان می‌دهد. این جدول براساس بیشترین تا کمترین تأثیر اقتصادی مرتب شده است. روسیه در زیر مجموعه اروپا قرار دارد.

نمودار زیر نیز دلیل قطعی اینترنت را در هر یک از مناطق نشان می‌دهد:

پلتفرم‌هایی که بیشترین قطعی را داشتند

جدول زیر مدت زمان قطعی هر رسانه اجتماعی را در سال 2023 نشان می‌دهد. این جدول بر اساس بیشترین تا کمترین ساعت قطعی مرتب شده است.

هزینه قطعی اینترنت به تفکیک علت

جدول داده‌های زیر کل هزینه‌های اقتصادی تمام قطعی‌های بزرگ اینترنت در سال 2023 را  بر اساس علت نشان می‌دهد. این جدول همچنین تعداد و مدت زمان قطعی عمدی اینترنت را به آن علت بر حسب ساعت نشان می‌دهد.

دولت‌ها چگونه اینترنت را قطع می‌کنند؟

این گزارش در پایان نیز به نحوه قطع اینترنت به دست دولت‌ها پرداخته است. قطع اینترنت توسط دولت معمولاً به شکل قطعی کامل اینترنت یا مسدود شدن شبکه‌های اجتماعی اتفاق می‌افتد. یکی دیگر از تاکتیک‌های قطع اینترنت، محدود کردن اینترنت است که در آن سرعت اینترنت به‌قدری پایین می‌آید که هر چیزی فراتر از ارتباطات ساده متنی غیرممکن می‌شود.

ارائه‌دهندگان خدمات اینترنتی از روش‌هایی برای اعمال محدودیت‌ها به دنبال دستورات دولت استفاده می‌کنند. برخی از رایج‌ترین این روش‌ها عبارت‌اند از: خاموش کردن شبکه، دستکاری پروتکل دروازه مرزی (BGP)، مسدود کردن آدرس IP، فیلتر کردن سیستم نام دامنه (DNS)، بازرسی بسته عمیق (DPI) و مسدود کردن پروتکل.