رونق روز افزون آموزش عالی آنلاین
امروزه به جز کارهایی که مجبوریم به‌طور غیرحضوری و به اصطلاح مجازی به آن بپردازیم با امکان انتخاب‌های مجازی دیگری روبه‌رو هستیم که نیازی به ساکن بودن در مکان جغرافیای خاص و رفت و آمد مداوم ندارد که یکی از مهم‌ترین آنها «دانشگاه مجازی» است.
با رشد قابلیت‌های انجام امور مجازی امروزه این امکان در دانشگاه‌های مختلف مهیا است تا بتوان با انتخاب رشته‌هایی خاص به صورت غیر حضوری دانشجو بود و حتی مدرک تحصیلی مشابه دیگر مدارک دانشگاهی را گرفت.
وجود چنین دانشگاه‌هایی می‌تواند برای دولت‌ها و مردم مزایای زیادی داشته باشد که از جمله آن کاهش یافتن هزینه‌ها در احداث ساختمان‌هایی بزرگ که دارای کلاس‌های متعدد باشد، است تا بتوان این هزینه را در امورات دیگری هزینه کرد.
درکشور ما شورای گسترش وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ۷ دانشگاه را به عنوان مجری دوره‌های آموزش مجازی انتخاب کرده است که دانشگاه‌های شیراز، خواجه نصیرالدین طوسی، علم و صنعت، شهید بهشتی، امیر کبیر، قم و دانشگاه علوم و حدیث جزو این 7 دانشگاه هستند. البته سه موسسه خصوصی مجوز تشکیل مرکز آموزش مجازی برای پذیرش دانشجو هم دریافت کرده‌اند.
به دلیل اهمیتی که نظارت بر ساختار دانشگاه‌های الکترونیکی دارد، امروزه اکثر این دانشگاه‌ها به عنوان زیرمجموعه دانشگاه‌های بزرگ فعال هستند و اگرچه موسساتی جداگانه و دانشگاه‌های جدید با چنین قابلیت‌هایی هم وجود دارد اما همگی زیرنظارت‌های شدید وزارت کنترل میشود.
اما از زمان روی کار آمدن دانشگاه‌های مجازی و الکترونیک که به دهه 80 در ایران بر می‌گردد تاکنون دانشگاه‌های زیادی با گسترش رشته‌هایی بیشتر خواستار تاسیس دانشگاه مجازی شده‌اند تا آنجا که برخی رشته‌های علوم پزشکی نیز به این جرگه ملحق شده‌اند.
بررسی در آخرین آمار ارائه شده از سوی دانشگاه علم و صنعت ایران که یکی از دانشگاه‌های فعال در زمینه دانشگاه مجازی است نشان می‌دهد تا سال 91 بیش از 700 نفر در مقطع کارشناسی ارشد و در 8 رشته از این دانشگاه مجازی فارغ‌التحصیل شده‌اند.
رشته‌هایی همچون مهندسی فناوری اطلاعات، مخابرات امن، مهندسی شیمی، طراحی شبیه‌سازی و کنترل فرآیندها، مهندسی کامپیوتر، طراحی شبکه‌های کامپیوتری، مدیریت اجرایی، مدیریت سیستم بهره‌وری، مهندسی فناوری اطلاعات و مهندسی صنایع.
محبوبیت‌های دانشگاه مجازی
بیش از همه باید از خدماتی که اینترنت و فضای مجازی پیش روی دانشجوها قرار داده، تشکر کرد. چراکه اگر این ارتباطات از راه دور و امکاناتی همچون برقراری تصویر و ارسال بدون وقفه اسناد و مدارک و لوازم یک تحصیل مجازی نبود، این دانشگاه‌ها هم در دل همان ساختمان‌های عریض و طویل باقی می‌ماندند و محبوبیت‌شان همچون امروز نبود. از خوبی‌های یک دانشگاه مجازی و غیر حضوری جز رهایی از برخاستن از خواب برای تشکیل کلاس‌های اول صبح، موارد زیاد دیگری برای آن می‌توان شمرد که بر محبوبیتش می‌افزاید.
اگر جزو آن دسته از افراد هستید که با یک بار شنیدن درس در کلاس هنوز هم سوالاتی در ذهن دارید استفاده از کلاس غیرحضوری به خصوص تصاویر ارسالی از سوی استاد این امکان را می‌دهد که چند بار اطلاعات ارائه شده را ببینید یا بشنوید و در صورت داشتن سوال آن را با استاد به وسیله صندوق پستی اینترنتی مطرح کنید.
هر زمان و هر ساعت که وقت داشتید می‌توانید ساعت مطالعه و یادگیری، محل یادگیری، سرعت یادگیری، نوع محتوا (دیداری – شنیداری) را انتخاب کنید. می‌توانید بدون جا ماندن از کلاس‌های پرتعداد از استادان و اعضای هیات علمی برجسته بهره‌مند شوید. همچنین آموزش بر اساس روش‌های جدید مجازی این امتیاز را دارد که محتوای الکترونیکی تهیه شده براساس آخرین دستاوردهای علمی و آموزشی تغییر کند و همچنین خدمات آموزشی به‌صورت آنلاین و آفلاین ارائه شود.
تبادل تمرینات و تکالیف و گزارش‌های درسی و پایان‌نامه از طریق سیستم آموزش الکترونیکی می‌تواند انجام شود و آزمون‌های میان ترم به صورت الکترونیکی برگزار میشود. استفاده از تالارهای گفت‌وگو و بحث و تبادل نظر بین استاد و دانشجو از دیگر امتیازات است و همچنین می‌توان گفت که کاربری چنین روش‌هایی به توسعه فرهنگ استفاده از ICT در بین استادان و دانشجویان دانشگاه‌ها هم کمک می‌کند.
برخی دانشگاه‌های مجازی در دنیا
دانشگاه فینیکس: رشته‌های آنلاین ارائه شده در این مرکز آموزشی 23 رشته مختلف در سطوح لیسانس و فوق لیسانس است که در زمینه‌های پرستاری، حقوق جزا، بازاریابی و آموزش و پرورش ارائه میشود. علاوه بر این، این دانشگاه دوره‌های کوتاه مدتی را به همراه گواهی مربوطه ارائه می‌کند. پرطرفدارترین رشته‌های این مرکز عبارتند از: فناوری بازرگانی، آموزش و پرورش و بهداشت و درمان.
والدن: رشته‌های آنلاین ارائه شده در دانشگاه والدن دارای 24 رشته مختلف آنلاین است. رشته بازرگانی و امور اداری تنها رشته لیسانس این دانشگاه است. بقیه رشته‌ها مانند بهداشت عمومی، بازاریابی، روانشناسی، علوم انسانی و سایر رشته‌ها در سطح فوق لیسانس ارائه می‌شوند.
رجیس: رشته‌های آنلاین ارائه شده در این دانشگاه، بازرگانی و امور اداری، فناوری اطلاعات، علوم کامپیوتر، مدیریت، امور اداری عمومی، مهندسی نرم‌افزار و رشته‌های مختلف دبیری است.
کالج الیس: رشته‌های آنلاین ارائه شده دانشگاه کالج الیس هم عبارت است از: حسابداری، علوم رفتارشناسی، بازرگانی و امور اداری، الکترونیک و ایمنی اطلاعات، ادبیات زبان انگلیسی، بازرگانی و امور اداری.
دانشگاه آیو: رشته‌های آنلاین ارائه شده در این دانشگاه عبارت است از: بازرگانی و امور اداری، مدیریت مراکز درمانی، توسعه و روانشناسی سازمانی، بازاریابی، فناوری اطلاعات، ارتباطات دیداری، حقوق جزایی و تعلیم و تربیت.
دانشگاه دوری: در این دانشگاه نیز رشته‌های آنلاین شامل بازرگانی و مدیریت اداری، سیستم‌های اطلاعات کامپیوتری، فناوری اطلاعات بهداشتی، فناوری اطلاعات، مدیریت ارتباطات و شبکه، سیستم اداری شبکه، مدیریت فنی است.
مشکلات دانشگاه مجازی
با وجود همه فواید دانشگاه‌های مجازی اما به دلیل محدودیت‌های پهنای باند در کشور و اختلال در ارتباطات اینترنتی پیوسته موانعی پیش روی دانشجویان این دانشگاه‌ها قرار دارد. برگزاری ویدئو کنفرانس یا ویدئو چت و کلاس‌های آنلاین نیاز به پشتوانه‌های مجازی دارد که در پاره‌ای مواقع فراهم نشدن آن برای دانشجویان دردسرآفرین است، اما به نظر می‌رسد امروزه با وجود پیشرفت‌های تکنولوژیکی این امکان روز به روز در حال فراهم شدن است.
صرفه‌جویی در هزینه
برآورد صرفه‌جویی‌های صورت گرفته به واسطه دانشگاه‌های مجازی نشان از آن دارد که تاسیس چنین دانشگاه‌هایی هزینه احداث ساختمان‌های متعدد اداری و تشکیل جلسات درس، سمینارها، سفر استادان و دانشجویان، هزینه نگهداری کلاس، برگزاری امتحانات، تهیه جزوات و کتاب را کاهش می‌دهد و همچنین به بالا بردن سطح فرهنگی و علمی جامعه، دسترسی به کتابخانه دیجیتال و منابع آموزشی کمک می‌کند و به سرعت اجرای امور اداری، حق انتخاب دانشجویان در تعیین دوره‌های آموزشی، اجازه تهیه و آماده سازی مدل‌های مختلف آموزشی توسط استادان، نیاز کمتر به مدرسان تمام‌وقت منجر میشود.