«پهپادهای هوشمند» در خط مقدم جنگ ارمنستان و آذربایجان
درگیری‌های نظامی ارمنستان و جمهوری آذربایجان که در فواصل زمانی مختلف از آغاز خود طی یک ماه گذشته بیشتر شده یا از شدت آن کاهش یافته است همچنان ادامه دارد و تصاویر ویدیویی منتشر شده از منطقه قره باغ نشان می‌دهد این دو کشور که با ارتش‌های کلاسیک خود مقابل یکدیگر ایستاده‌اند، ابزارها و فناوری‌های نظامی مدرن را هم مورد استفاده قرار می‌دهند تا پیروز میدان باشند. وزارت دفاع جمهوری آذربایجان طی چند هفته اخیر تصاویر ویدیویی فراوانی منتشر کرده است که تمامی آنها با پهپادهای هوشمند گرفته شده است و نشان می‌دهد این هواپیماهای بدون سرنشین تمام منطقه را از راه دور زیرنظر دارند و در زمان لازم به مواضع مورد نظر حمله می‌کنند. ارمنستان و جمهوری آذربایجان که طی 30 سال گذشته درگیری‌های فراوان داشتند، هم اکنون در منطقه مورد مناقشه قره باغ، نبرد با یکدیگر را وارد مرحله جدید کرده‌اند تا با درگیری‌های نظامی گسترده‌تر بتوانند اقتدار خود را بر دیگری نشان دهند.
نبرد پهپادهای هوشمند
دو کشور ارمنستان و جمهوری آذربایجان پیش از این در سال 1994 میلادی نبرد نظامی خونینی را با یکدیگر به انجام رساندند و طی آن صدها هزار نفر جان خود را از دست دادند یا بی‌خانمان شدند. در این جنگ ارتش آذربایجان سقوط کرد و ارمنستان کنترل مناطق مختلف از جمله فضولی-جبرئیل در مرز ایران را در اختیار گرفت. پس از این اتفاق هر دو کشور طی یک دهه گذشته سعی کردند ارتش خود را بازسازی کنند و سرانجام «الهام علی اف» رئیس‌جمهوری آذربایجان اعلام کرد دیر یا زود این مناطق را پس می‌گیرد.
جمهوری آذربایجان با کشور ترکیه به‌عنوان همسایه و متحد خود پیمان دفاعی دارد و از اواخر ژوئیه تا اوایل آگوست (نیمه نخست مردادماه) سال‌جاری رزمایش مشترکی بین این دو کشور برگزار شد که در آن 11 هزار سرباز ترک شرکت کردند و واحدهای مختلف نظامی درکنار هم آموزش دیدند. این رزمایش پیش از آغاز مناقشه قره باغ انجام شد و طی آن نیروهای نظامی دو کشور با جنگنده‌ها، هواپیماهای بدون سرنشین مسلح و توپخانه‌های دوربرد آموزش دیدند.
هم اکنون با افزایش درگیری‌های نظامی بین دو کشور، کارشناسان تحلیل‌های گسترده انجام داده‌اند و به این نتیجه رسیده‌اند که آذربایجان با تمرکز بیشتر بر فناوری‌های مدرن نظامی و بویژه پهپادهای هوشمند قصد دارد نتیجه را به نفع خود تغییر دهد. یکی از هواپیماهای بدون سرنشین که به طور گسترده توسط آذربایجان مورد استفاده قرار می‌گیرد «کامی‌کازه» نام دارد که از آن به‌عنوان پهپاد انتحاری هم یاد میشود و قادر است پس از شناسایی موقعیت، با حداکثر سرعت به سمت آن پرواز کند و هدف خود را از بین ببرد.
کامی‌کازه خانواده جدیدی از ابزارهای نظامی محسوب میشود که در اصل ترکیب بین هواپیماهای بدون سرنشین و بمب‌های نظامی است که در آسمان منطقه مورد نظر خود ساعت‌ها پرواز می‌کند و از این طریق اپراتور مربوطه می‌تواند تحلیل‌های لازم را انجام و سپس پهپاد با حداکثر سرعت به هدف مورد نظر برخورد و آن را منهدم می‌کند.
اما تجهیزات نظامی مدرن آذربایجان به این پهپاد انتحاری ختم نمی‌شود و یکی دیگر از هواپیماهای بدون سرنشین این کشور که در هفته‌های اخیر بسیار مورد توجه قرار گرفته «بایراکتار تی‌بی2» نام دارد و بخش اعظم تصاویر ویدیویی منتشر شده از سوی جمهوری آذربایجان با این پهپاد تهیه شده است. این هواپیمای بدون سرنشین که در کشور ترکیه ساخته شده است قیمت ارزان دارد و به‌صورت کارآمد و دقیق عمل می‌کند. برای این پهپاد انواع حسگرهای نوری، گیرنده‌های جی‌پی‌اس، فناوری مادون قرمز و سیستم کنترل از راه دور در نظر گرفته شده است. حسگر هوشمندی که در این پهپاد به کار رفته است به‌صورت خودکار میزان سوخت آن را هر لحظه زیر نظر می‌گیرد تا در زمان لازم به پایگاه نظامی برگردد و سوختگیری کند. این پهپاد همچنین تعداد بمب‌ها و دیگر ابزارهای نظامی را که با خود حمل می‌کند هم تحلیل می‌کند و در صورت لزوم به نزدیک‌ترین پایگاه بازمی‌گردد تا دوباره مسلح شود.
البته باید توجه داشت در نبرد تازه میان ارمنستان و جمهوری آذربایجان، هواپیماهای بدون سرنشین تنها ابزار هوشمندی نیستند که پیروز میدان را مشخص می‌کنند. نیروهای نظامی هر دو کشور حسگرهای هوشمندی را به کار می‌برند که شناسایی و ردیابی نیروهای دشمن از فاصله بسیار دور را ممکن می‌کند و سپس اطلاعات حیاتی مربوط به مسیر حرکت دشمن و مواضع نظامی آنها به‌صورت لحظه به لحظه به مراکز فرماندهی منتقل میشود. این اتفاق به کمک رادارهای هوشمندی انجام میشود که قادر به جمع‌آوری اطلاعات از انبارهای تسلیحاتی و وسایل نقلیه زرهی طرف مقابل هستند و همین مسأله باعث شده است پنهان شدن در مناطق مورد مناقشه دو کشور دشوار باشد. در حالی که تاکنون هیچ منبع رسمی استفاده از پهپاد «بایراکتار تی‌بی2» توسط نیروهای آذربایجان را تأیید نکرده است، ولی «الهام علی اف» رئیس جمهوری این کشور چندی پیش اعلام کرد که تعداد زیادی هواپیمای بدون سرنشین ساخت ترکیه را در اختیار دارد که در منطقه مورد مناقشه قره باغ آنها را مورد استفاده قرار می‌دهد. در این میان مرکز مطالعات پهپادی وابسته به «کالج نظامی بارد امریکا» این هفته گزارشی را منتشر کرد که نشان می‌دهد جمهوری آذربایجان دیگر انواع پهپادهای نظامی را هم به کار گرفته است. در این گزارش گفته شده است که ارتش آذربایجان دو پهپاد «هرون تی‌پی»، ده فروند پهپاد «هرمس 4507»، پنجاه فروند پهپاد «هاروپ» و… را نیز در اختیار دارد که تمامی آنها توسط رژیم صهیونیستی ساخته شده‌اند.
این روزها انواع تصاویر ویدیویی وابسته به حملات نظامی جمهوری آذربایجان روی شبکه‌های اجتماعی دست به دست میشود که نشان می‌دهد بخش اعظم حملات این کشور به مواضع ارمنستان از طریق پهپادها انجام میشود. بیشتر حملات پهپادهای نظامی آذربایجان به خودروهای زرهی انجام میشود و تعداد کمتری از آنها نیز انبار مهمات و نیروهای نظامی را هدف قرار داده است. با توجه به اینکه گزارش‌های اخیر نشان می‌دهد ارتش ارمنستان در ماه‌ها و حتی سال‌های اخیر هیچ گونه پهپاد نظامی خریداری نکرده است، نتایج درگیری‌ها در منطقه مورد مناقشه قره باغ، حاکی از آن است که جمهوری آذربایجان به کمک پهپادهای هوشمند و مدرن خود خسارات فراوانی را به ارمنستان وارد کرده است تا در نتیجه بتواند پیروزی‌های تاکتیکی خود را با موفقیت به انجام برساند.
در حالی که پهپادهای هوشمند و مدرن طی جنگ‌های سال‌های اخیر بخصوص در سوریه و عراق بارها مورد استفاده قرار گرفتند، ولی کارشناسان نظامی بر این باورند که هواپیماهای بدون سرنشین کنونی بسیار هوشمندتر و دقیق‌تر از مدل‌های قبلی عمل می‌کنند و تحلیل برخی تصاویر ویدیویی منتشر شده توسط آذربایجان نشان می‌دهد که برخی از انواع این پهپادها به‌صورت خودکار عمل می‌کنند و بدون نیاز به اپراتور می‌توانند مأموریت نظامی خود را به انجام برسانند. البته باید توجه داشت تصاویر حملات پهپادی که این روزها روی شبکه‌های اجتماعی منتشر میشود مربوط به عملیات‌های صرفاً موفق این هواپیماهای بدون سرنشین است. بنابراین هنوز به طور دقیق مشخص نشده است این فناوری‌های هوشمند پرنده تا چه اندازه موفق بوده‌اند و چه تعداد از عملیات‌های نظامی آنها با شکست مواجه شده است. در همین راستا، کارشناسان به‌درستی نمی‌دانند در نبرد میان ارمنستان و جمهوری آذربایجان پهپادها تا چه اندازه مؤثر بوده‌اند و کشور ارمنستان که تأکید کمتری بر استفاده از فناوری‌های هوشمند پرنده داشته است چگونه اهداف نظامی خود را پیش می‌برد. به هر حال آنچه که هم اکنون توسط کارشناسان مورد توجه قرار گرفته این است که جمهوری آذربایجان این روزها می‌کوشد با انتشار تصاویر ویدیویی تهیه شده توسط هواپیماهای بدون سرنشین هوشمند روی شبکه‌های اجتماعی نشان دهد که پیروز میدان بوده است و از قدرت رسانه‌های اجتماعی به نفع خود استفاده کند. درکل می‌توان گفت ارتش آذربایجان به‌صورت کامل‌تر مجهز شده و تحت آموزش ترکیه فعالیت‌های خود را پیش می‌برد و از سامانه‌های هوشمند به‌صورت گسترده استفاده می‌کند.