یک طرح هشت‌ساله بانک مرکزی برای ارائه جدیدترین خدمات پرداخت بانکی به مرحله اجرایی رسیده است. در حال حاضر ۶ بانک کشور به طرح کهربا پیوسته و قرار است خدماتی به نام NFC ارائه کنند که به‌وسیله آن بدون نیاز به‌همراه‌داشتن کارت‌بانکی و تنها با نزدیک‌کردن تلفن همراه عملیات پرداخت انجام می‌شود.

پرداخت هزینه یک فنجان قهوه یا یک روزنامه نمی‌تواند آسان‌تر از این باشد. کافی است تلفن همراه خود را به پوز کافه یا دکه روزنامه‌فروشی نزدیک کنید و کار تمام است. این صحنه برای مصرف‌کننده ساده به نظر می‌رسد، اما در پشت این جایگزین ساده برای پول نقد و کارت اعتباری، اکوسیستم پیچیده‌ای از بازیکنان وجود دارد که سال‌هاست برای تحقق پرداخت‌های سریع و آسان کارکرده‌اند.
بانک مرکزی ایران بعد از هشت سال روش پرداخت NFC یا به‌اصطلاح TAP AND GO را به مرحله‌ای از اجرا رسانده که می‌توان امیدوار بود به‌زودی تمام مشتریان بانک‌ها بتوانند از آن استفاده کنند.

مسیر ۸ ساله‌ای که طرح کهربا طی کرد

NFC مخفف کلمه Near Field Communicatio، یک فناوری اتصال بی‌سیم با برد کوتاه است که از القای میدان مغناطیسی استفاده می‌کند تا ارتباط بین دستگاه‌ها را هنگامی که به هم نزدیک می‌شوند یا در فاصله چندسانتی متری یکدیگر قرار می‌گیرند، امکان‌پذیر می‌کند.

همه تلفن‌های همراه جدید اکنون از تراشه‌ها و برنامه‌های NFC مانند Apple Pay و Google Pay پشتیبانی می‌کنند. NFC امکان استفاده از چند کارت را در یک تلفن همراه برای پرداخت فراهم می‌کند. بانک مرکزی ایران از سال ۱۳۹۵ به دنبال عملیاتی‌کردن امکان انجام تراکنش بدون تماس است و به‌تازگی اعلام کرده ۶ بانک به این طرح پیوسته‌اند و قرار است بالاخره بعد از گذشت ۸ سال این طرح در سطح وسیع اجرایی شود.
سال ۱۳۹۵ برای نخستین‌بار طرحی با عنوان حذف کارت‌های بانکی در فرایند پرداخت در توافقی میان شرکت خدمات انفورماتیک و اپراتورهای تلفن همراه مطرح شد. بر اساس آن توافق، همراه اول با همکاری وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و بانک مرکزی، مکلف شده بود در راستای ایجاد زیرساخت تبادلات مالی مبتنی بر NFC گام بردارد. با ارائه این خدمات، مشترکین تلفن همراه بستر تبادلات سریع مبتنی بر فناوری NFC و کارت‌های بانکی شبیه‌سازی‌شده را روی سیم‌کارت‌های خود دریافت می‌کردند که این خدمات علاوه بر تسهیلگری، امنیت تبادلات دیجیتال کشور را هم تضمین می‌کرد.

در همان سال شرکت ایران کیش اعلام کرد ۳۰۰ هزار دستگاه کارت‌خوان مجهز به NFC وارد بازار کرده است و آمادگی دارد در این حوزه با تمامی اپراتورها همکاری کند.

سال ۹۶ بانک مرکزی توضیحات تکمیلی این طرح را ارائه کرد. ناصر حکیمی مدیرکل فناوری اطلاعات وقت بانک مرکزی در اردیبهشت‌ماه ۹۶ از ابلاغ دستورالعمل جدید رئیس‌کل بانک مرکزی به بانک‌ها برای استفاده از ابزارهای جدید الکترونیکی در پرداخت‌ها خبر داد و گفت: «بانک مرکزی زیرساختی با امنیت بالا فراهم کرده که بر اساس آن «دارندگان کارت‌بانکی بتوانند خریدهای خود را به‌راحتی انجام داده و یا از طریق شبکه‌های اجتماعی، از ابزارهای هوشمند استفاده کرده و بدون ارائه شماره کارت، خرید خود را انجام دهند.»

سال ۹۹ عبدالناصر همتی رئیس وقت بانک مرکزی در اینستاگرام خود یک‌بار دیگر خبر راه‌اندازی سیستم جدید حوزه پرداخت را این بار با عنوان «سرویس‌کارت همراه بانکی کهربا» اعلام کرد.
یک سال بعد در شهریورماه ۱۴۰۰ شرکت ایران کیش که پیش‌تر از تولید کارت‌خوان‌های مجهز به NFC خبر داده بود، از عملیات پرداخت غیرتماسی مبتنی بر استاندارد EMV با استفاده از قابلیت NFC رونمایی کرد. پیمان طبری مدیرعامل ایران کیش در مراسم رونمایی گفت برای آن که کارت اعتباری ایران کیش بتواند این پروژه را عملیاتی کند، باید به شاپرک ۲ ارتقا پیدا می‌کرد که این اتفاق افتاده است.

در نهایت ۲۵ فروردین‌ماه معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی، امکان پرداخت پول از طریق موبایل به‌جای استفاده از کارت (NFC) در کشور عملیاتی شده است و در حال حاضر شش بانک کشاورزی، تجارت، ملت، ملی، آینده و صادرات به این شبکه پیوسته‌اند.

محمدرضا مانی یکتا مدیر اداره نظام‌های پرداخت بانک مرکزی درباره مسیری که بانک مرکزی پیموده تا به اطلاعیه اخیر مبنی بر پیوستن ۶ بانک به سامانه کهربا برسد را توضیح داده است.

به گفته او بخش قابل‌ملاحظه پرداخت‌ها با استفاده از کارت‌های بانکی است. بعضاً مردم کارت فیزیکی را همراه ندارند و به دنبال روش دیگری برای پرداختند. این روش به جسم فیزیکی کارت نیاز ندارد؛ به عبارتی در این روش پرداخت کافی است کارت‌بانکی خود را در یک برنامه هوشمند مربوط به پرداخت، ثبت کنید. از طریق این برنامه، در فروشگاه‌هایی که دستگاه پوزشان قابلیت خدمت کهربا را دارد بدون نیاز به‌همراه‌داشتن کارت‌بانکی و تنها با نزدیک‌کردن تلفن همراه به دستگاه پوز، اقدام به پرداخت می‌کنید.

به گفته مدیر اداره نظام‌های پرداخت بانک مرکزی، نزدیک به ۹ میلیون پایانه فروشگاهی در کشور فعال است که حدود ۱۰۰ هزار پایانه آن، قابلیت ارائه خدمت کهربا را دارد و با شیب قابل‌اعتنایی تا سال آینده تعداد آن به ۱ میلیون پایانه خواهد رسید.

در طرح کهربا یک گام از جهان جلوتر بودیم
این مقام بانک مرکزی معتقد است این طرح یک گام نسبت به کشورهای دیگر به‌پیش بوده است. در کشورهای دیگر ابتدا کارت‌ها بانکی را به کارت هوشمند تبدیل کردند که یک تراشه روی آن بود و امکان تبادل اطلاعات غیرتماسی داشت و مردم کارت را نزدیک پایانه فروشگاهی می‌کردند. نسل جدید ما آخرین نسل پرداخت هوشمند است که کارت را در یک اپلیکیشن هوشمند ذخیره می‌کنید و نیاز نیست جسم کارت را همراه داشته باشد.

او گفته یکی از مزیت‌های این طرح کاهش هزینه توزیع کارت است که هزینه هنگفتی را به سیستم بانکی تحمیل می‌کرد.به گفته مانی یکتا، بانک مرکزی برای راه‌اندازی این روش پرداخت، در دو سطح زیرساخت ایجاد کرده است. اول بانک که باید این خدمت را ارائه کند و در حال حاضر ۶ بانک این خدمت را ارائه کرده‌اند و حدود ۵۰ تا ۶۰ درصد کارت‌ها این قابلیت را دارند که این سیستم روی آن ارائه شود و دوم در پایانه‌های فروشگاهی است که باید بتوانند با برنامه در ارتباط باشند.

در بخش ارائه خدمات NFC توسط بانک‌ها، یکی از زیرساخت‌های لازم، ایجاد امکان پرداخت غیرتماسی در اپلیکیشن هاست.

بهمن‌ماه سال گذشته شرکت کارت اعتباری ایران کیش از «شیوه پرداخت غیرتماسی در ایران» از طریق استاندارد emv و فناوری nfc روی دستگاه‌های کارتخوان رونمایی کرد و به‌این‌ترتیب اپلیکیشن پات لایف ایران کیش استانداردهای اجرایی و تامینی پروژه TAP AND GO (یا همان کهربا) را به‌عنوان اولین شرکت بهره‌بردار از این شیوه نوین پرداختی، روی دستگاه‌های کارتخوان بانک تجارت فراهم کرد.
در ادامه مسیر ایران کیش این فناوری را در اختیار همه شش بانکی که در حال حاضر به سیستم کهربا متصل هستند، قرار داده است.

بانک رفاه هم به ۶ بانک متصل به کهربا اضافه شد
نیما رشادی مدیر فنی موبایلی شرکت ایران کیش گفت: «الان ۶ بانک ملی، ملت، تجارت، آینده، صادرات و کشاورزی و همچنین به‌تازگی بانک رفاه نیز از نظر بانک مرکزی از سیستم کهربا پشتیبانی می‌کنند. کهربا از دو بخش تشکیل شده یکی بانک‌هایی که این سیستم را پیشتبانی می‌کنند و یکی اپلیکیشن‌هایی که مجهز به این سیستم هستند.»

«پات لایف» اولین اپلیکیشنی است و می‌تواند از کارت‌های متصل در سیستم کهربا استفاده کند.
رشادی گفته هر یک از این ۶ بانک می‌توانند روی اپلیکیشن خودشان هم این سیستم را به‌صورت موازی راه‌اندازی کنند.

مشتری می‌تواند کارت همه بانک‌های عضو کهربا را در اپلیکیشن پات لایف وارد کند
رشادی تجربه مشتری در استفاده از اپلیکیشن‌های NFC را شرح داده و گفته: «کاربر برای استفاده از این سیستم باید وارد منوی اپلیکیشن «پات لایف» شود، گزینه کهربا را انتخاب کند، کد ملی را وارد کند و بعد از احراز هویت از سمت سیستم، کاربر می‌تواند کارت‌های بانکی هر یک از این ۷ بانک را اضافه کند. در این مرحله یک فعال‌سازی و ارسال پیامک ساده هم در نظر گرفته شده است.»

مدیر ابزارهای موبایلی موبایلی شرکت ایران کیش می‌گوید: «بعدازاین ما دو سناریو یا دو تجربه کاربری در اختیار مشتری می‌گذاریم؛ یکی اینکه در اپلیکیشن از بین کارت‌هایی که وارد کرده، یکی را انتخاب کند و تلفن همراه را نزدیک دستگاه پوزی که پذیرنده یا فروشگاه، مبلغ را روی دستگاه کارت‌خوان وارد کرده، ببرد.»

او سناریو یا تجربه دوم را باهدف سرعت‌بخشیدن خوانده و گفته: «هدف ما از راه‌اندازی NFC این بود که این فرایند را جایگزین کارت کشیدن کنیم؛ پس باید سادگی و سرعت را لحاظ کنیم که کمترین اثر جانبی را بر کاربر داشته باشد. در سناریو دوم این سادگی و سرعت لحاظ شده. کافی است کاربر از بین کارت‌ها یکی را به‌عنوان کارت پیش‌فرض انتخاب کند و بعد از آن هر وقت بخواهد خریدی انجام دهد، کافی است تلفن همراهش را آنلاک کند. یعنی نیازی به باز شدن پات لایف نیست و به‌محض آنلاک کردن گوشی و نزدیک‌کردن آن به دستگاه پوز فروشگاه، عملیات پرداخت انجام می‌شود.»

امنیت NFC از کارت فیزیکی بالاتر است
رشادی مدیر فنی موبایلی شرکت ایران کیش به نحوه برقرار امنیت این سیستم جدید پرداخت هم اشاره کرده و گفته: «از لحاظ امنیتی ما سه مقوله مهم در کهربا داریم که می‌توانیم بگوییم امنیت آن از کارت فیزیکی بالاتر است. یک اینکه پرتکل NFC که در واقع از نوع ارتباط نزدیک است؛ یعنی فاصله تلفن همراه تا دستگاه پوز باید زیر ده سانت باشد. دومین مورد امنیتی، فرایند احراز هویت گوشی تلفن همراه است. یعنی در مقایسه با کارت فیزیکی، ما با یک دستگاه هوشمندی طرف هستیم که کارت‌ها را ذخیره کرده و نیاز به احراز هویت دارد.»

او اضافه کرده: «سومین پروتکل امنیتی که رعایت شده، حالت توکن کردن کارت‌ها در پروتکل کهرباست. در این پروتکل زمانی که کارت‌بانکی ثبت می‌شود، به‌ازای هر بار ثبت‌کردن، ده توکن به کاربر داده می‌شود تلفن همراه کاربر این ده توکن را ذخیره می‌کند.»
مدیر فنی موبایلی شرکت ایران کیش در توضیح می‌گوید: «این ده توکن مثل ده تا تیکت است که با هر بار خرید مشتری، یکی از آن‌ها خرج می‌شود و بعد که تمام‌شدن همه توکن ها، کاربر باید دوباره وارد اپلیکیشن شود و ده تا توکن جدید بگیرد.»
رشادی تأکید کرده این تعداد متغیر است و بنا به سیاست بانک می‌توانند بیشتر یا کمتر شود؛ بنابراین نسبت به کارت فیزیکی از امنیت بیشتری برخوردار است، چون کارت فیزیکی ممکن است دزدیده شده و مورد سو استفاده قرار بگیرد.
رشادی تاکید می‌کند که مورد امنیتی دیگر هم این است که برای مبالغ خرید بالای ۲۰۰ هزار تومان یا برای خریدی که بعد از ۵ خرید پایین مبلغ ۲۰۰ هزار تومان صورت می‌گیرد، مشتری باید رمز اول کارت را روی پوز وارد کند.