تعلل رگولاتور در اجرای آزمایشی عرضه اینترنتی دارو صدای اعتراض کسب و کارهای سلامت دیجیتال را بلند کرده است؛ تا جایی که آنها به دو وزارتخانه ارتباطات و بهداشت یک هفته مهلت داده‌‌اند تا نسبت به انتشار عمومی آیین‌‌نامه توزیع آنلاین دارو و تعیین استان‌‌های منتخب اجرای آزمایشی این آیین‌‌نامه اقدام کنند. همچنین کم‌‌کاری رگولاتور در اجرای دستورالعمل مذکور موجب شده است تا کسب و کار‌‌ها نیز در فعال‌‌سازی سرویس توزیع آنلاین دارو در پلتفرم‌‌های خود تردید کنند و منتظر اقدام جدی نهادهای ناظر باشند.

از تدوین تا تعلل در اجرا
پس از مدت‌‌ها سنگ‌‌اندازی و مخالفت با توزیع دارو از طریق سکوهای اینترنتی، سرانجام این موضوع اواسط فروردین‌‌ماه سال‌جاری در کمیسیون اصل ۹۰ مجلس بررسی و آیین‌‌نامه آن تصویب شد. در ادامه، رضا باقری اصل، معاون امور دولت، مجلس و استان‌‌های وزیر ارتباطات با انتشار پستی در یک شبکه اجتماعی داخلی از ابلاغ دستورالعمل توزیع اینترنتی دارو از طریق سکوهای داخلی در نهم اردیبهشت‌‌ماه خبر داد. او در این زمینه گفت: «دستورالعمل دارورسانی از طریق سکوها با مشارکت و همراهی وزارت بهداشت و ارتباطات ابلاغ شد.»

ماجرا از این قرار است که هیات‌‌ وزیران در خرداد ماه سال ۱۴۰۱ در تبصره ۲ ماده ۸ آیین‌‌نامه حمایت از تولید دانش‌‌بنیان در حوزه سلامت، وزارت بهداشت را موظف کرد تا ظرف دو ماه با همکاری وزارت ارتباطات دستورالعمل توزیع دارو از طریق سکوها و کسب و کارهای اینترنتی را با رعایت اصل رقابت و جلوگیری از انحصار تدوین و ابلاغ کند. سرانجام با کش‌‌وقوس‌‌های بسیار و تکرار تعویق مهلت‌‌های مقرر، سازمان غذا و دارو در روزهای پایانی سال گذشته پیش‌‌نویسی از آیین‌‌نامه توزیع دارو منتشر و در آن سازمان غذا و دارو را مکلف به راه‌‌اندازی سامانه‌‌ دریافت تاییدیه به شرکت‌های واسط حمل‌ونقل برای توزیع دارو کرد.

این آیین‌‌نامه با موجی از انتقادات کارشناسی مواجه شد؛ تا جایی که مدیران پلتفرم‌‌های حوزه سلامت به وزارت بهداشت درباره اشکالات جدی آن مبنی بر انحصار توزیع دارو در سازمان غذا و دارو، خطر رانت ۱۰‌‌هزار میلیارد تومانی و کاهش کیفیت و خدمات‌‌ در توزیع آنلاین دارو هشدار دادند. در ادامه، وزیر ارتباطات در سال جدید طی نامه‌‌ای با آیین‌‌نامه وزارت بهداشت مخالفت و اعلام کرد که در آن به ملاحظات وزارت ارتباطات و بخش خصوصی توجهی نشده است. عیسی‌‌ زارع‌‌پور همچنین از بررسی توزیع اینترنتی دارو در کمیسیون اصل ۹۰ مجلس خبر داد و در نهایت آیین‌‌نامه عرضه دارو از طریق کسب و کارهای اینترنتی ابلاغ شد که طبق آن، مردم با اجرای آزمایشی عرضه اینترنتی دارو می‌توانند با ثبت کد پیگیری نسخه‌‌های الکترونیکی خود در پلتفرم‌‌ها، دارو را در محل مورد نظر دریافت کنند. این در حالی است که تکلیف نسخه‌‌های کاغذی و داروهای بدون نسخه در این آیین‌‌نامه مشخص نشده است.

با این حال، طبق گفته رئیس مرکز بهبود محیط کسب و کار وزارت اقتصاد، باید اجرای آزمایشی توزیع اینترنتی در ماه جاری اجرا می‌‌شد، اما اعلام فعالان حوزه سلامت دیجیتال به «دنیای‌اقتصاد» بیانگر این است که اجرای آزمایشی این دستورالعمل تا زمان استقرار دولت جدید به تعویق خواهد افتاد. پس از این موضوع، کسب و کارهای اینترنتی توزیع دارو در اظهارنامه‌‌ای به وزیر ارتباطات و وزیر بهداشت نسبت به اعلام عمومی نشدن آیین‌‌نامه توزیع آنلاین دارو و همچنین تعیین نشدن استان‌‌های منتخب اجرای آزمایشی این آیین‌‌نامه معترض شدند.

چشم‌‌انتظاری پلتفرم‌‌ها
در این اظهارنامه به دو وزارتخانه مذکور مهلت داده شده است تا آیین‌‌نامه حمل و عرضه دارو از طریق پلتفرم‌‌ها و کسب و کارهای اینترنتی را به صورت عمومی اعلام و استان‌‌های منتخب را برای اجرای این آیین‌‌نامه تعیین کنند. این در حالی است که پیش از این، مهدی خدادادی، فعال حوزه سلامت دیجیتال در گفت‌‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» بخش خصوصی تعدادی از شهرها از جمله تهران، مشهد، اصفهان، شیراز و البرز را برای اجرای آزمایشی توزیع اینترنتی دارو انتخاب و اعلام کرده که منتظر تایید سازمان غذا و دارو است تا اجرای آزمایشی شروع شود. حالا با ارسال اظهارنامه کسب و کارهای اینترنتی به نظر می‌رسد که این موضوع تعیین‌تکلیف نشده و آنها به دو وزارتخانه ذی‌ربط هشدار داده‌‌اند تا بی‌‌توجهی به این مهلت یک هفته‌‌ای، تخلف اداری محسوب می‌شود و کسب و کارهای اینترنتی این تخلف اداری را از طریق نهادهای مربوطه پیگیری خواهند کرد. به همین منظور، «دنیای‌اقتصاد» وضعیت فعال‌سازی سرویس توزیع اینترنتی دارو در پلتفرم‌‌ها را بررسی کرد که طبق آن، به نظر می‌رسد تعلل رگولاتور در اجرای دستورالعمل مذکور موجب شده است تا کسب و کار‌‌ها نیز در فعال‌‌سازی سرویس توزیع آنلاین دارو در پلتفرم‌‌های خود تردید کنند و منتظر اقدام جدی نهادهای ناظر باشند.

مهرشاد تیموری، مدیرعامل پلتفرم بقراط، در خصوص فعال‌‌سازی توزیع اینترنتی دارو به «دنیای‌اقتصاد» توضیح می‌دهد: «هنوز این سرویس روی پلتفرم بقراط لانچ نشده است. اما زمانی که این دستورالعمل ابلاغ عمومی شود، به این موضوع ورود خواهیم کرد.» او در ادامه صحبت‌‌های خود از نبود یک متولی واحد در سلامت دیجیتال و بلاتکلیفی فعالان این حوزه انتقاد می‌کند و معتقد است که در این حوزه تصمیمات سیاستگذار در جهت منافع عده خاصی است. تیموری با بیان این مطلب در ادامه صحبت‌‌های خود آیین‌‌نامه عرضه اینترنتی را دور از هرگونه خلاقیت و نوآوری توصیف می‌کند و می‌‌گوید: «عرضه اینترنتی دارو در ایران به تازگی وارد مرحله تدوین و ابلاغ دستورالعمل شده است. این در حالی است که این رویه در سایر کشورها یک رویه معمول است، اما ما در سلامت الکترونیک عقب‌‌افتاده هستیم و تدوین و اجرای این دستورالعمل صرفا به الکترونیکی شدن بیشتر حوزه سلامت کمک خواهد کرد.»

مهدی خدادادی، مدیرعامل دکتر ساینا، نیز در گفت‌‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» اعلام کرد که این مجموعه برنامه‌‌ای برای ورود به عرضه اینترنتی دارو ندارد. با این حال سعید طاهری، مدیرعامل دکتر نکست، درباره فعال‌سازی سرویس عرضه اینترنتی دارو در این پلتفرم به «دنیای‌اقتصاد» توضیح می‌دهد: «بلافاصله پس از انتشار آیین‌‌نامه توزیع اینترنتی دارو، مقدمات فعال‌سازی این سرویس را فراهم کردیم. گرچه این آیین‌‌نامه هنوز ابلاغ نشده است، یک هفته پس از ابلاغ آماده اجرای این پروژه هستیم.» او در ادامه با بیان اینکه خبرها نشان می‌دهد که اجرای آزمایشی این دستورالعمل به تعویق خواهد افتاد، توضیح می‌دهد: «در این شرایط، منتظر این هستیم تا دستورالعمل مربوطه اجرا خواهد شد یا خیر. در دکتر نکست سال‌ها منتظر تدوین و ابلاغ دستورالعملی در حوزه توزیع دارو بودیم و یکی از اصلی‌‌ترین منابع درآمدی خود را این موضوع قرار دادیم.»

این فعال حوزه سلامت دیجیتال مهم‌ترین چالش عرضه اینترنتی دارو را در مسائل حقوقی و قانونی با رگولاتور اعلام کرد. طاهری همچنین زیرساخت لجستیک را دومین چالش می‌‌داند که به گفته وی در حال رفع نواقص آن هستیم. سعید طاهری با بیان این مطالب در ادامه از اجرای آزمایشی عرضه اینترنتی در ماه‌‌های آتی ابراز ناامیدی می‌کند و به اعتقاد او، انتخابات و فشار دستگاه‌‌های مختلف در این خصوص تاثیرگذار است و این آیین‌‌نامه حداقل تا دو سه ماه آینده ابلاغ نخواهد شد.

با توجه به اینکه آیین‌‌نامه عرضه اینترنتی دارو، سکوها را از دسترسی و آگاهی از اطلاعات دارویی بیمار منع کرده است، سعید طاهری با اشاره به این موضوع تاکید می‌کند که آیین‌‌نامه توزیع اینترنتی دارو از این جهت که اطلاعات نباید نزد شرکت حمل‌‌ونقل یا سکو باشد، اما مسوولیت پشتیبانی با سکو باشد، منطقی نیست. او با بیان این مطلب توضیح می‌دهد: «اگر یک بیمار به پشتیبانی زنگ بزند و پیگیر عدم‌ارسال دارویی به او باشد، در این شرایط وقتی سکو اطلاعاتی از داده دارو ندارد، چگونه می‌تواند پشتیبانی لازم را به بیمار ارائه دهد.»

احتمال ورود استارت‌آپ‌های بزرگ
هومکا نیز از دیگر پلتفرم‌‌های فعال در حوزه سلامت دیجیتال است و خدمات آزمایش در منزل و محیط کار را به کاربران خود ارائه می‌دهد. پیگیری «دنیای‌اقتصاد» از مدیرعامل این پلتفرم درباره ورود به عرضه اینترنتی دارو نشان‌‌دهنده این است که هومکا برنامه‌‌ای در این خصوص ندارد و نخواهد داشت. احمد طاهرخانی، مدیرعامل هومکا، در گفت‌‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» از عدم‌پیاده‌سازی این دستورالعمل در مجموعه و نبود برنامه آتی می‌‌گوید. نیما فاضلی، مدیرعامل دکتردکتر، نیز در این زمینه توضیح می‌دهد: «با توجه به اینکه توزیع اینترنتی دارو در شرایط فعلی فاقد ارزش برای سرمایه‌گذاری است، هسته اصلی دکتردکتر نبوده و آیین‌‌نامه شفافی نیز در این زمینه وجود ندارد؛ در نهایت به این نتیجه رسیدیم که وارد این حوزه نشویم.» او در ادامه با بیان اینکه تیم دکتردکتر در حال حاضر اقدامی عملی برای توزیع اینترنتی دارو انجام نداده است، مطرح کرد که پیاده‌سازی این موضوع در قالب دکتردکتر تقریبا غیرممکن است، اما احتمالا شرکت‌‌ سرمایه‌گذاری لیان به این حوزه ورود خواهد کرد. پیگیری «دنیای‌اقتصاد» از ژوبین علاقبند، مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری لیان، درباره ورود این شرکت به حوزه توزیع اینترنتی دارو بدون پاسخ ماند. علاوه بر اینها، شنیده‌‌ها حاکی از آن است که در صورت ابلاغ رسمی رگولاتور احتمالا سایر استارت‌آپ‌‌های بزرگ از جمله اسنپ‌‌دکتر، دیجی‌کالا، گلرنگ و تپسی نیز به دنبال ورود به توزیع اینترنتی دارو هستند. با این اوصاف، بررسی‌‌ها نشان می‌دهد که فعلا برخی کسب و کارها تصمیمی برای ورود به توزیع آنلاین دارو نگرفته‌‌اند و باقی آنها نیز معطل اقدام جدی رگولاتور در این زمینه هستند.